Slaaptekort? Vermoeid brein kan nare herinneringen moeilijker onderdrukken

Herinneringen aan onplezierige ervaringen kunnen ons bewustzijn plots binnendringen als we bijvoorbeeld een ontmoeting hebben met iemand, een bepaald beeld zien of een geluid horen. De herinneringen die onze bewuste geest binnendringen zijn meestal vluchtig en kunnen vaak ook weer snel uit het hoofd worden gezet.

“Dat is een vermogen van het brein waarvan we weten dat het beter functioneert als we voldoende uitgerust zijn”, zegt Scott Cairney van de Universiteit van York.

Samen met collega’s van de Universiteit van East Anglia heeft Cairney aangetoond dat slaaptekort het vermogen verstoort van het prefrontale gebied van de hersenen om herinneringen te filteren.

Onvolledig beeld

“De onderdrukking van bepaalde herinneringen is een zeer slimme functie van het brein waarbij verbindingssporen van de herinnering worden verzwakt. Als een persoon wordt getriggerd door een externe stimulus, zullen niet alle dots samengevoegd worden tot een volledige beeld, waardoor de ervaring niet telkens helemaal wordt teruggehaald”, legt Cairney uit.

Om te begrijpen hoe de hersenen dat precies doen, gebruikte het team hersenscans om de hersenactiviteit van 85 gezonde volwassenen te onderzoeken. De helft van hen had een gezonde nachtrust ervaren in een slaaplaboratorium, de andere helft was de hele nacht wakker gehouden.

Aan de proefpersonen werd vervolgens gevraagd om naar gezichten te kijken die ze al eerder hadden gezien in combinatie met emotioneel beladen beelden, zoals foto’s van een auto-ongeluk of een vechtpartij. Voor elk gezicht werd hen gevraagd om ofwel de bijbehorende scène op te roepen, ofwel de herinnering daaraan te onderdrukken.

Goed uitgerust: meer controle

Telkens als de goed uitgeruste deelnemers de beelden van het ongeluk of het gevecht wilden onderdrukken, zagen de onderzoekers meer activatie in de hersengebieden die gedachten en emoties controleren. Bij de deelnemers die de hele nacht wakker waren gebleven, lichtten die delen veel minder op.

De uitgeruste deelnemers vertoonden minder activiteit in de hippocampus, het hersengebied dat betrokken is bij het ophalen van herinneringen, als ze ongewenste herinneringen poogden te onderdrukken. Volgens de onderzoekers toont dat aan dat ze de ophaaloperaties die aan de basis liggen van opkomende indringende gedachten, konden 'uitschakelen'.

“De deelnemers met slaaptekort waren niet in staat om het gebied in de hersenen te activeren dat ons helpt de ongewenste herinneringen te onderdrukken”, zegt Cairney. “Bijgevolg konden ze de geheugenprocessen in de hippocampus niet onderdrukken.”

Filter

Volgens de onderzoekers is het een belangrijk inzicht voor een beter begrip van geestelijke gezondheidsproblemen, omdat eerder al goed werd gedocumenteerd dat mensen die lijden aan angst, depressie of posttraumatische stressstoornis (PTSS) ook moeite hebben met slapen.

“Nu we een beter begrip hebben van de mechanismen in de hersenen die negatieve herinneringen en gedachten kunnen helpen filteren, kunnen we misschien werken aan meer gerichte behandelingen en gedragstherapieën die helpen bij het verbeteren van de slaap. Zo is het wellicht mogelijk om de hersenen te ondersteunen bij datgene wat ze zo slim doen en wat ons in staat stelt om een stabiel mentaal leven te leiden.”

De studie 'Memory control deficits in the sleep-deprived human brain'  is gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.