Russische en Amerikaanse veto’s beschermen vazalstaten

De vijftien leden tellende Veiligheidsraad verliest steeds meer legitimiteit omdat de vijf leden met vetorecht er meer op gericht zijn hun eigen nationale belangen – en die van hun vazalstaten – te beschermen, dan wereldvrede na te jagen.

Syrië is al zeven jaar lang in een oorlog verwikkeld. Het Russische veto – het negende in zes jaar tijd – was bedoeld om Syrië te beschermen, al jarenlang een bondgenoot in het Midden-Oosten.

Misbruik van vetorecht

Stephen Zunes, hoogleraar politicologie en coördinator van de Midden-Oostenstudies aan de Universiteit van San Francisco, zegt dat elke resolutie waar een veto over uitgesproken is, heel redelijk was en consistent met het internationaal recht.

“Er is geen excuus voor een permanent lid van de Veiligheidsraad om zijn vetorecht te misbruiken om een geallieerd regime te beschermen tegen het afleggen van verantwoording”, zegt hij. “De VS hebben hun vetorecht echter maar liefst 42 keer gebruikt om anders unanieme resoluties over Israël tegen te houden. Ook dat ware hele redelijke resoluties die consistent waren het met internationaal recht.”

In de afgelopen 35 jaar heeft Washington zijn vetorecht in totaal 78 keer gebruikt, terwijl Moskou dat 25 keer deed. “We mogen terecht zeer kritisch zijn over het laatste Russische veto, maar de VS hebben wat dat betreft nauwelijks recht van spreken.”

Chemische wapens

De resolutie, die op 24 oktober werd weggestemd, was gericht op verlenging van het mandaat van inspecteurs die onderzoek doen naar het gebruik van chemische wapens in Syrië. Elf van de vijftien leden van de Veiligheidsraad stemden voor, terwijl Rusland en het niet-permanente lid Bolivia tegen stemden. China, een permanent lid, en Kazachstan, een niet-permanent lid, onthielden zich van stemming.

De Veiligheidsraad telt vijf permanente en tien niet-permanente leden die telkens voor twee jaar gekozen worden op basis van geografische rotatie.

Als de resolutie was aangenomen, zou de gezamenlijke missie van de VN en de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW), die op 17 november afloopt, een jaar verlengd worden.

Na afloop van de stemming zei ambassadeur Michele J. Sison, de Amerikaanse permanente vertegenwoordiger bij de VN, dat de VS “het zeer betreuren dat één lid van de raad een veto heeft uitgesproken, en daarmee politieke overwegingen belangrijker vindt dan de ellende van Syrische burgers die lijden onder en stierven aan het gebruik van chemische wapens.” Sison zei ook dat de inspecteurs wisten dat hun werk aangevallen zou worden door bondgenoten van Syrië. “Toch hebben ze hun mandaat op effectieve en verantwoorde wijze vervuld.”

Overhaaste conclusies

De Russische ambassadeur Vassily Nebezia liet de Veiligheidsraad weten ontstemd te zijn over de gang van zaken. “Dit stinkt”, zei hij over de manier waarop de VS de zaak in zijn ogen politiseren. Hij wees erop dat de missie met deelname van Rusland is opgezet om grondig onderzoek te doen en dat iedereen uitkijkt naar het rapport, dat moet zijn opgesteld en rustig besproken moet worden voordat het mandaat verloopt.

De aanval van de VS op een Syrische basis werd volgens hem uitgevoerd nadat overhaast was geconcludeerd dat Syrië schuldig was aan een gifgasaanval. “Die snelle conclusie stond van tevoren al vast, net als de strategie om de Russische Federatie in een kwaad daglicht te stellen. Door er voortijdig over te stemmen wordt deze kwestie gepolitiseerd.”

Economische belangen

Louis Charbonneau, VN-directeur bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW), zegt dat Rusland met dit veto opnieuw een stuitende boodschap afgeeft aan de slachtoffers in Syrië, en het signaal dat Syrische overheidstroepen straffeloos door kunnen gaan met het gebruik van chemische wapens, zonder internationale verantwoording af te leggen.

“Rusland heeft het onderzoek naar dodelijke chemische wapens in Syrië gesteund, maar kiest er nu voor om de bondgenoten in Damascus te beschermen. VN-lidstaten moeten een manier vinden om het onderzoek naar aanvallen met chemische wapens in Syrië door te laten gaan en de daders daarop aan te spreken”, zegt hij.

Het negende Russische veto in de Veiligheidsraad herbevestigt de sterke en jarenlange politieke, economische en militaire belangen in Syrië. Die gaan terug tot de dagen van president Hafez al-Assad, de vader van de huidige president Bashar al-Assad.

Die relaties werden bekrachtigd in een verdrag van Vriendschap en Samenwerking tussen beide landen, een verdrag dat elke 25 jaar vernieuwd wordt. Het werd voor het eerst ondertekend in oktober 1970 met de toenmalige Sovjet-Unie.

Wapenleveranties

Op de vraag hoe afhankelijk Syrië is van Russische wapens, zegt Pieter Wezeman, onderzoeker bij het Stockholm International Peace Research Institute (Sipri), dat Rusland al decennialang veruit de belangrijkste wapenleverancier is van Syrië.

Hij wijst er echter ook op dat wapenleveranties van Rusland in de loop der jaren sterk fluctueerden, net als de wapenimport in het algemeen door Syrië. Van de jaren 1990 tot 2008 was die import laag. In 2007 werden diverse nieuwe contracten getekend voor de levering van militair materieel. In de afgelopen jaren was de Syrische wapenimport vanuit Rusland volgens hem echter zeer bescheiden.

Wezeman geeft aan dat wel bijna al het belangrijke militaire materieel van Syrië van Russische makelij is. Daarnaast heeft Iran in de afgelopen jaren raketten geleverd en waarschijnlijk munitie. Andere landen lijken niet of nauwelijks wapens te hebben geleverd, zegt hij.