Rijke genenbank op Madagaskar dreigt verloren te gaan

Het oerbos met inheemse boomsoorten is niet alleen voor de plaatselijke bewoners van grote betekenis, maar voor het hele land.

"Net als de andere bossen aan deze kustlijn zijn er soorten te vinden die nergens anders leven, zoals Brookesia minima, de kleinste kameleon ter wereld", zegt bioloog Achille Raselimanana van de vereniging Vahatra, die onderzoekers en natuurbeschermers steunt die zich bezighouden met rijke biodiversiteit.

Raselimanana, docent en onderzoeker aan de Universiteit van Antananarivo op Madagaskar, is medeauteur van een recente driedelige wetenschappelijke publicatie over de 98 beschermde gebieden op Madagaskar. In de jaren 1980 was het eiland naar schatting bedekt met 2.300 hectare bos, het equivalent van 3.200 voetbalvelden. Nu is dat nog ongeveer 1000 hectare.

Het resterende bos is het terrein van plaatselijke houtsmokkelaars, die volgens diverse bronnen bescherming genieten van de lokale autoriteiten.

Zeldzame soorten

Cyrille Nabé is een gerespecteerde boswachter uit het vissersdorp Andranokoditra, een van de vier dorpen aan de rand van het bos. In de afgelopen twintig jaar leerde hij veel van het contact met onderzoekers die Vohibola bezochten. Hij kan zonder aarzeling de wetenschappelijke namen van de plant- en diersoorten opnoemen die in dit bos huizen.

Er leven zeven soorten lemuren en minstens dertig soorten kikkers, inclusief de kleinste kikker ter wereld, Stumpffia vohibolensis, en dertien soorten kameleons.

Er zijn ongeveer honderdvijftig boomsoorten geïdentificeerd, waarvan zeven endemische lokale soorten. Volgens Nabé is van het terrein nooit een volledige biologische inventaris opgemaakt.

Het bos heeft voor de lokale bevolking een heilige status, zegt hij, terwijl hij wijst op een bloeiende boom, Humbertiodendron. Deze boom komt nergens anders voor. Hij toont zich pessimistisch over de toekomst van de bomen, ondanks het feit dat de locatie ervan een goedbewaard geheim is.

"Er staan maar vier van deze bomen in ons bos. Ze zijn zeldzaam en momenteel veilig. Maar ik weet niet hoe lang dat nog duurt", zegt hij.

Dat dergelijke soorten gevonden worden in Vohibola, is wetenschappelijk gezien belangrijk, constateert Raselimanana. "Dat geeft dit terrein bijzondere waarde als het gaat om het beschermen van de biodiversiteit."

Levend laboratorium

De internationale handel in dieren en wilde planten zou voordelen kunnen opleveren, als daarbij de regels van de Conventie inzake Internationale Handel in Bedreigde Soorten en Wilde Fauna en Flora (Cites) gerespecteerd werden, volgens Raselimanana.

Jonah Ratsimbazafy, primatoloog en voorzitter van de Studie- en Onderzoeksgroep voor Primaten op Madagaskar (GERP), deelt die visie. Maar hij benadrukt dat bossen zoals Vohibola naast hun diverse ecologische functies, ook levende laboratoria zijn waar genen bewaard blijven die anders verloren dreigen te gaan. "Ze zijn als banken die rijkdommen veilig bewaren voor toekomstige generaties."

Rakoto, een 31-jarige visser die als vrijwilliger werkt in een team van Nabé, hoopt iets te kunnen verdienen aan het duurzame bosbeheer in de toekomst, aangezien de visserij steeds minder oplevert. "Vroeger ving je in twee uur tijd tussen de 60 en 80 kilo", zegt hij. "Nu niet meer. Zelfs de meest ervaren vissers hebben moeite 2 kilo te vangen in vier uur tijd. Soms komen ze terug met lege netten."

Issoufa, een boswachter uit het naburige vissersdorp Tampina, is zich bewust van de veranderingen in het zee-ecosysteem die worden toegeschreven aan de klimaatverandering, en van de vitale rol die bossen spelen in het beperken van de gevolgen daarvan.

Verwoesting

De toekomst van het Vohibola-bos ziet er echter somber uit. Optimisten verwachten dat het nog een jaar of vijf kan overleven. Anderen denken dat het bos veel sneller zal verdwijnen.

Justin, die in de tachtig is en de oudste inwoner van Andranokoditra, en Issoufa denken dat het bos voor het einde van dit jaar al grotendeels verdwenen zal zijn als er geen actie wordt ondernomen.

Wetenschappers van SciDev.net brachten vorige maand een bezoek aan het bos en constateerden hoe mensen er schade aanrichten. Bijna duizend houtkappers en houtskoolbranders werken sinds dit jaar in delen van het bos dat voorheen nog ongerept was, aan de oevers van de 485 kilometer lange Pangalaneskanaal.

Volgens bronnen ter plaatse komen er werkloze smokkelaars uit de economische hoofdstad Toamasina die 60 kilometer noordelijker ligt. In de belangrijkste haven van Madagaskar neemt de vraag naar bosproducten constant toe. Stropers zijn dag en nacht actief om te jagen op lemuren en andere dieren. Ze bezorgen dorpen overlast en vormen een bedreiging voor de rijke biodiversiteit.

Om een catastrofe te voorkomen, zijn sinds maart van dit jaar al enkele bijeenkomsten op hoog niveau belegd. Valéry Ramonjavelo, algemeen secretaris van de president van Madagaskar, heeft de minister van Milieu en Duurzame Ontwikkeling om een onderzoek gevraagd.

De regiodirecteur voor Milieu werd vorige maand ontslagen, nadat een schip dat hout en houtskool uit het bos vervoerde, kennelijk toestemming van de autoriteiten had gekregen.

Vohibola is niet erkend als beschermd gebied. Een poging die status te verkrijgen, mislukte in 1998. Het beheer van het bos is tijdelijk overgedragen aan de Razan'ny Vohibola Vereniging, in afwachting van de uitkomsten van het onderzoek.

Bron: Scidev.net