Politieke confrontatie verhardt in Venezuela

De stabiliteit in Venezuela gaat snel achteruit, zegt Luis Salamanca, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Centrale Universiteit van Caracas. “De staat valt uit elkaar en lost de sociale en economische problemen niet op, terwijl het regime zijn dictatuur systemisch probeert te maken, dat wil zeggen dat niets nog aan zijn controle ontsnapt, op welke manier dan ook.” 

Op 5 januari koos de regeringsgezinde minderheid in het nationale parlement samen met voormalige opposanten Luis Parra, zelf een voormalig opposant, tot parlementsvoorzitter. De sessie verliep tumultueus, alle formaliteiten werden overgeslagen, de verkiezing verliep bij handopsteking.

Juan Guaidó herkozen

Sommige parlementsleden waren niet in het parlement geraakt als gevolg van een sterk militair cordon rond de hoofdstad. De oppositie, die een meerderheid heeft in het parlement, kwam daarom bijeen in het auditorium van de krant El Nacional en herkoos Juan Guaidó tot parlementsvoorzitter, in aanwezigheid van de pers en Europese diplomaten.

De pro-Guaidó-oppositie telde honderd stemmen. Parra en regeringswoordvoerders zeiden dat ze 81 tot 91 parlementsleden achter zich hadden. Beide kampen rekenden zowel parlementsleden als hun plaatsvervangers mee. Het parlement telt immers 167 zetels; bij de parlementsverkiezing in 2015 haalde de oppositie daarvan 112 zetels binnen, de regeringspartij 55.

Te verwachten

Het parlement is de enige macht in Venezuela die niet in handen van de regering is. Daarom “was het te verwachten dat het regime een poging zou doen om de controle over het parlement te veroveren en de oppositie te blokkeren”, zegt Andrés Serbin, voorzitter van de Regionale Koepel voor Economisch en Sociaal Onderzoek, een academisch netwerk.

De gebeurtenissen op 5 januari hebben de positie van Guaidó versterkt, zegt Serbin, “omdat hij zelfs enkele van zijn critici in de oppositie aan zich kon binden.” Bovendien zullen de beelden van militairen in oproeruitrusting die Guaidó de toegang tot het parlement verhinderden “een politieke prijs” hebben voor president Nicolás Maduro, aldus Serbin.

Guaidó is er ook in geslaagd “de kwestie Venezuela weer relevant te maken, net op een moment dat iedereen bezig was met de crisis in het Midden-Oosten en de mogelijkheid van een oorlog tussen de Verenigde Staten en Iran”, zegt Serbin. Guaidó is “een harde noot om te kraken”, zegt Luis Salamanca.

Bevoegdheden kwijt

Sinds de verkiezingen van 2015 is het parlement zijn bevoegdheden kwijt: het Hooggerechtshof annuleerde de verkiezing van enkele parlementsleden, noemde het parlement ongeldig, nam enkele wetgevende en controlerende functies van het parlement over en vernietigde bijna elk besluit dat in het parlement werd genomen.

De regeringsgezinde parlementsleden woonden de zittingen niet langer bij en in 2017 kondigde Maduro de verkiezing van een nationale grondwetgevende vergadering af, wat door de oppositie afgewezen werd. De vergadering heeft nog geen nieuwe grondwet opgesteld maar beval wel van dertig parlementsleden de immuniteit te ontnemen voor vermeende misdaden.

De meerderheid van de getroffenen is in ballingschap gegaan, sommigen zitten in de gevangenis of houden zich schuil, waardoor het parlement met verschillende plaatsvervangers werkt. De parlementsleden ontvangen hun loon niet, de paspoorten van sommigen werden nietig verklaard en verschillende parlementsleden klagen over intimidatie door de politie voor hun huis of door regeringsgezinde groepen aan het parlement.

Guaidó president

Het parlement negeerde op zijn beurt de herverkiezing van Maduro in mei 2018, omdat het die stembusgang als frauduleus beschouwde, en benoemde Guaidó tot president.

Meer dan vijftig regeringen, waaronder de meeste Amerikaanse en Europese, beschouwen Guaidó als de legitieme president, ook al is het Maduro die effectief het grondgebied controleert. In de 24 uur na de gebeurtenissen van 5 januari heeft alleen Rusland Parra erkend.

Daarom is het begrijpelijk dat Maduro Guaidó als parlementslid vervangen wilde zien. Uit onderzoeken van de website Armando.info en klachten van parlementsleden blijkt dat verschillende parlementsleden van de oppositie de laatste weken zijn omgekocht of overtuigd om van kamp te veranderen.

Hardere confrontatie

De gebeurtenissen van 5 januari kondigen een hardere confrontatie aan. De kansen op een politieke oplossing zijn kleiner geworden. Er is nu minder democratie en meer dictatuur, zegt Salamanca.
Ondertussen houdt de sociaaleconomische crisis aan, de ergste crisis in Latijns-Amerika deze eeuw. Het bruto binnenlands product daalde vorig jaar tot 70 miljard dollar, een kwart van het bbp zeven jaar geleden. 

De hyperinflatie loopt sinds einde 2017 in de duizenden procenten (volgens officiële cijfers in september 2019 4679 procent op jaarbasis). Voor de dollar, die een jaar geleden nog 700 bolivar waard was, moest deze week al meer dan 79.000 bolivar worden betaald.

Zes miljoen emigranten

Het minimumloon is het laagste in Amerika, minder dan drie dollar per maand, de voedselprijzen stijgen dagelijks, er is een tekort aan benzine en aan gas om te koken, en diensten zoals openbaar vervoer, gezondheidszorg, onderwijs, elektriciteit, drinkwater en  telefonie vertonen zware gebreken.

Door de crisis is in 2015 een ware exodus ontstaan. Ongeveer 4,6 miljoen mensen hebben het land al verlaten (Venezuela telt officieel 32,2 miljoen inwoners), zeggen de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de Bureau van de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR).

Volgens beide organisaties kan dat cijfer tegen eind dit jaar oplopen tot zes miljoen als de levensomstandigheden in Venezuela niet veranderen.

De meeste Venezolanen trekken naar andere Zuid-Amerikaanse landen, Spanje en de Verenigde Staten. 
Dit jaar moet volgens de grondwet een nieuw parlement worden gekozen. De belangrijkste oppositiepartijen mogen niet deelnemen.