In Pacific is strijd tegen armoede ook strijd tegen corruptie

De eilandbewoners in het zuidwesten van de Stille Oceaan klagen het wanbeheer aan van openbare gelden en activa door de politieke elite, maar ook door organisaties en individu's. Zij zien de nationale rijkdom aan grondstoffen verloren gaan door corrupte deals tussen politici en ontginningsbedrijven. Omkoperij is in openbare diensten gemeengoed geworden. 

Smeergeld en politieke connecties

“Witteboordcriminaliteit op hoog niveau is een groot probleem in Papoea-Nieuw-Guinea”, stelt Busa Jeremiah Wenogo, een ontwikkelingseconoom gevestigd in de hoofdstad van het land, Port Moresby. “Er wordt volop smeergeld aangeboden aan ambtenaren. De meeste grote bouwprojecten en contracten worden toegewezen op basis van connecties en politieke banden. De openbare aanbestedingen verlopen niet zoals het hoort. Ambtenaren worden omgekocht door overtreders om rijbewijzen te behouden en ongevallenaangiftes te vervalsen. Er zijn zelfs gevallen bekend van gevaarlijke criminelen die zich met smeergeld vrijkochten uit de gevangenis, zonder medeweten van de rechtbank of het slachtoffer.”

Volgens het jongste rapport van Transparency International is de corruptie in Papoea-Nieuw-Guinea weliswaar de laatste jaren heel lichtjes afgenomen, maar er is nog een heel lange weg te gaan. Op een schaal van 1 tot 100, waar 100 staat voor een clean beleid, verbeterde de corruptiescore van het land van 25 in 2015 naar 31 vorig jaar, nog steeds een trieste score.

Negen op de tien eilandbewoners storen zich aan de corrupte overheid 

De Salomonseilanden vormen een met regenwoud begroeide archipel, de handel van het land is vooral gebaseerd op houtproductie. Corruptie - het misbruik van macht voor persoonlijk gewin – uit zich daar vooral als belangenvermenging, misbruik van bevoegdheden, geldverduistering, omkoperij, afpersing en fraude. Dat zegt Ruth Liloqula, landelijk directeur van de vzw Transparency. Die organisatie bestrijdt corruptie wereldwijd en promoot transparantie. Corruptie concentreert zich in dit land vooral bij parlementsleden en bedrijven die natuurlijke rijkdommen ontginnen. 

De Corruptiebarometer die in 2021 door Transparency International werd gepubliceerd, toont aan dat respectievelijk 96 en 97 procent van de inwoners van Papoea-Nieuw-Guinea en van de Salomonseilanden corruptie een ernstig probleem vinden bij de overheid, en respectievelijk 82 en 90 procent vinden het ook in het bedrijfswereld een probleem. Liloqula: “Corruptie leidt tot een slechtere gezondheid, minder medische infrastructuur, minder scholen, gebrek aan sociaal-economische ontwikkeling en een tekort aan banen voor de snel groeiende bevolking. De winsten die gehaald worden uit het ontginnen van natuurlijke rijkdommen, vloeien weg naar het buitenland. De rijken worden rijker, de armen steeds armer.”

Goud, kobalt en tonijn geroofd

De fraude concentreert zich vooral bij de politieke elite en de winningsindustrie. Papoea-Nieuw-Guinea beschikt over substantiële voorraden goud, koper, zilver, nikkel, kobalt en bovendien over olie en gas. Vóór de pandemie was de mijnbouwsector er goed voor 60 procent van de landelijke export. Op de Salomonseilanden is hout het belangrijkste exportproduct.

In de winningsindustrieën is de verleiding tot corruptie groot, zo toont het recente rapport van Transparency International aan. Criminele groeperingen die over de grenzen heen opereren, gaan schaamteloos over tot corruptie om natuurlijke rijkdommen te kunnen exploiteren zoals bossen, visbestanden en goud– of mangaanvoorraden. Ze kopen functionarissen om die de milieuwetten moeten doen naleven, om deze in hun greep te krijgen.

Vaak zijn er hoge piefen bij betrokken, zowel politici als ambtenaren en bedrijfsleiders en hun handlangers, die ongestraft kunnen handelen, zo stelt het rapport.

In 2015 alleen al is Papoea-Nieuw-Guinea 1,4 miljard dollar aan overheidsinkomsten misgelopen door fraude. Op de Salomonseilanden zijn er onverklaarbare verschillen in de jaarlijkse nationale inkomsten en miljoenen dollars die verdwijnen zonder uitleg. 

De kost van corruptie is ook hoog in de visserij: tussen 2010 en 2015 is de totale waarde aan illegaal gevangen of over de grens ‘ontvoerde’ tonijn van de eilanden in de Stille Oceaan meer dan 616 miljoen dollar, volgens de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). Dat is de VN-afdeling voor misdaadbestrijding, die stelt dat corruptie het grootste obstakel is voor economische en sociale ontwikkeling overal ter wereld. 

Corruptie verdiept armoede

Dat is duidelijk merkbaar in landen als Papoea-Nieuw-Guinea en de Salomonseilanden in de vorm van beperkte ontwikkeling, wanbeleid, openbare diensten die lage normen hanteren en weinig mensen bereiken, gebrek aan groei in het aantal banen en diepgewortelde armoede. Papoea-Nieuw-Guinea scoort bijzonder slecht op het vlak van menselijke ontwikkeling, als 155ste in een klassement van 189 landen. Meer dan de helft (56 procent) van de bevolking leeft er in armoede.

“Corruptie is zo wijdverbreid inmiddels, dat mensen het zijn gaan aanvaarden als een manier van leven in ons land,” zegt Dorothy Tekwie, voorzitster van Papoea-Nieuw-Guinea’s West Sepik Provincial Council of Women. “Corrupte politici en ambtenaren richten ons land ten gronde terwijl we over genoeg natuurlijke rijkdom beschikken om alle burgers een goed leven te garanderen.

Als corruptie werd aangepakt, zouden broodnodige ontwikkelingsprojecten afgewerkt kunnen worden zodat openbare diensten voldoende mensen bereiken, vooral op het platteland. Er zou meer economische activiteit zijn, meer kinderen zouden naar school kunnen, de bevolking zou beter opgeleid zijn, met een betere gezondheid en een lagere moeder- en kindersterfte in landelijke en afgelegen gebieden. 

Burgers en media tegen corruptie

De mate waarin burgers en de media een transparant beleid eisen en hun leiders verantwoordelijk stellen, bepaalt het succes van corruptiebestrijding. Ook de politieke wil om strenge wetten tegen corruptie te doen naleven, is cruciaal, net als een nultolerantie tegen fraude in de privésector. Het initiatief van de huidige regering van Papoea Nieuw-Guinea en eerste minister James Marape is een eerste stap in de goeie richting. De oprichting van de Independent Commission against Corruption
(ICAC) toont aan dat de regering het probleem ernstig neemt. Het nieuwe agentschap zal in 2023 volledig operationeel zijn.

Een vereiste voor het goeie functioneren ervan, is volgens Wenogo dat het onafhankelijk kan functioneren en dat het verstrekkende macht krijgt om wanpraktijken te onderzoeken en aan te klagen op elk machtsniveau. De onderzoeken en bevindingen moeten transparant zijn en vrij van politieke invloeden. De corruptie succesvol verminderen is in Papoea-Nieuw-Guinea des te dringender, nu het land worstelt met de economische impact en gezondheidsimpact van covid-19. De pandemie kan de klok van de armoedebestrijding met tien jaar terugdraaien in Papoea-Nieuw-Guinea, en op sommige eilanden in de Stille Oceaan zelfs met 30 jaar, zo waarschuwt het Pacific Islands Forum, 
de intergouvernementele organisatie van de regio.