Ook gorilla's en wilde nertsen krijgen covid-19. Wat betekent dat voor de mens?

Wetenschappers hebben al vaker covid-19-besmettingen gevonden bij katten, honden en dieren in dierentuinen, inclusief vleermuizen en gorilla’s. Deze infecties vonden plaats terwijl verzorgers beschermende kleding droegen.

Zorgwekkender is het feit dat het Amerikaanse ministerie van Landbouw in december het eerste geval bevestigde waarbij een wild dier was geïnfecteerd met SARS-Cov-2, het virus dat covid-19 veroorzaakt. Onderzoekers troffen een geïnfecteerde wilde nerts aan in de buurt van een nertsenhouderij in Utah, waar covid-19 was uitgebroken.

Dragen mensen het virus over op wilde dieren? Als dat het geval is, wat betekent dit dan voor de dieren in kwestie? En voor de mens?

Grootste risico bij nauw verwante dieren

Wij zijn twee wetenschappers die virussen bij wilde dieren bestuderen. Momenteel doen we onderzoek naar het potentieel van SARS-CoV-2-transmissie tussen mensen, huisdieren en wilde dieren.

Overdracht van virussen van de ene op de andere soort is gelukkig niet zo eenvoudig. Om een nieuwe soort te infecteren, moet een virus zich binden aan een eiwit op een cel. Daarna moet het de cel binnendringen en een immuunsysteem ontwijken waar het nog niet eerder mee in aanraking kwam. Vervolgens moet het virus antilichamen en andere antivirale aanvallers vermijden en zichzelf vermenigvuldigen in een dusdanig hoog volume dat het op het volgende dier kan worden overgedragen.

Dit betekent meestal dat bij soorten die nauw aan elkaar verwant zijn, de kans het grootst is dat ze virussen delen. Chimpansees, de soort die het nauwst verwant is aan de mens, kan veel menselijke virussen oplopen en er ziek van worden. Eerder deze maand stelden veeartsen van de dierentuin van San Diego dat gorilla’s waren geïnfecteerd met SARS-CoV-2. Het lijkt dus mogelijk dat het virus overspringt van mensen naar soorten die nauw verwant zijn aan ons.

Sommige virussen blijven binnen één enkele soort of nauw verwante soorten, terwijl andere virussen van nature beter in staat lijken over te springen naar heel andere soorten. Influenza kan bijvoorbeeld veel verschillende diersoorten infecteren, van mussen tot walvissen. Ook van coronavirussen is het bekend dat ze geregeld overspringen van de ene op de andere soort.

De vraag is hoeveel soorten en welke soorten geïnfecteerd kunnen raken met SARS-CoV-2. Ook welke soorten in staat zijn het virus te laten blijven circuleren, is een belangrijke vraag.

Hoe geraken dieren besmet?

Om SARS-CoV-2 te laten overspringen van mensen op dieren, moet het dier blootgesteld worden aan een virale dosis die hoog genoeg is om besmetting te veroorzaken.

Bij direct contact met de dieren, zoals op het moment dat een veearts een dier helpt, zijn de risico’s het hoogst. Contact tussen een ziek persoon en een huisdier of boerderijdier is ook risicovol, aangezien het huisdier het virus uiteindelijk kan overdragen op een wild dier.

Een andere manier waarop covid-19 overgedragen kan worden van mensen op dieren, is via indirecte infectie, zoals door afvalwater. Covid-19 en andere pathogenen kunnen gedetecteerd worden in waterstromen die vaak onbehandeld in het milieu terechtkomen. Wilde dieren zoals zeezoogdieren kunnen er dan mee in aanraking komen. Op deze manier raakten zeeolifanten in Californië tijdens de varkensgriep van 2009 besmet met het H1N1-virus.

Om er achter te komen of SARS-CoV-2 wordt overgedragen, werken we bij Tufts University samen met dierenartsen en specialisten die wilde dieren opvangen en monsters verzamelen en de dieren testen die ze verzorgen. Op deze manier hebben we bijna driehonderd wilde dieren van twintig verschillende soorten getest. Tot nu toe werd bij geen van deze dieren – van vleermuizen tot zeehonden en coyotes – bewijs gevonden voor de aanwezigheid van covid-19 via tests met wattenstaafjes of op antilichamen.

Andere onderzoekers controleren gericht wilde dieren op plaatsen waar dieren in gevangenschap geïnfecteerd raakten. De eerste bevestigde infectie in een wilde nerts werd gevonden bij een controle in de buurt van een geïnfecteerde nertsenhouderij. Het is nog niet duidelijk hoe deze wilde nerts het virus opliep, maar door de hoge dichtheid van geïnfecteerde nertsen en potentieel besmettelijke deeltjes die van de dieren afkomstig zijn, bleek de locatie een hoog risico te hebben.

Slecht voor dieren, slecht voor mensen

Als een virus een nieuwe soort infecteert, muteert het soms en past het zich aan om efficiënter te kunnen infecteren, vermenigvuldigen en zich te verspreiden in het nieuwe dier. Als een virus overspringt naar een nieuwe gastheer en zich begint aan te passen, kunnen de resultaten daarvan onvoorspelbaar zijn.

Eind 2020, toen SARS-CoV-2 oversprong naar nertsen op een nertsenhouderij in Denemarken, volgden er mutaties die niet gebruikelijk zijn bij mensen. Sommige van deze mutaties vonden plaats in het deel van het virus dat door de meeste vaccins herkend zou moeten worden. Dit gebeurde meer dan eens: meerdere keren ontstonden de mutaties onafhankelijk van elkaar bij nertsenhouderijen.

Het is nog niet duidelijk of dit impact heeft en welke impact dit dan zou kunnen hebben voor de ziekte bij mensen of voor de vaccins. Dit toont echter wel aan dat door de aanpassing aan de nieuwe gastheer nieuwe varianten van het virus kunnen blijven bestaan. Het is niet uitgesloten dat deze varianten, met dieren als gastheer, in de toekomst weer overspringen naar mensen.

Een ander risico is dat SARS-CoV-2 dieren zelf ziek maakt. Ecologen maken zich vooral zorgen over bedreigde soorten zoals de zwartvoetbunzing, die nauw verwant is met nertsen en vermoedelijk zeer vatbaar is voor het virus.

Overdracht van mensen op wilde dieren is eerder voorgekomen. Aan het einde van de twintigste eeuw sprong het ebolavirus van mensen over op grote apen. Dat had verwoestende gevolgen voor deze bedreigde dieren. Recenter werd een menselijk luchtwegvirus aangetroffen bij bedreigde berggorilla’s, die er in sommige gevallen aan stierven.

Zo zijn we nog niet van het virus af

Misschien is het grootste risico voor mensen echter dat overdracht kan resulteren in een nieuw reservoir van het virus in nieuwe dieren en regio’s. Dat zou in de toekomst kunnen leiden tot een herintroductie van covid-19 bij mensen. Eerder deze maand publiceerden wetenschappers een paper waarin ze lieten zien dat dit al op kleine schaal gebeurd is: op nertsenhouderijen in Denemarken werd het virus overgedragen op nertsen en vervolgens weer op mensen.

Hoewel ons team tot nu toe geen bewijs gevonden heeft van covid-19 in wilde dieren in de VS, bestaat er overtuigend bewijs van regelmatige overdracht op honden, katten en dieren in dierentuinen. De ontdekking van de geïnfecteerde wilde nerts heeft onze angst bevestigd. Dat het eerste wilde dier met covid-19 is gevonden is alarmerend, maar helaas niet verrassend.

Jonathan Runstadler en Kaitlin Sawatzki zijn onderzoekers aan de Cummings School of Veterinary Medicine van Tufts University in Massachusetts (VS).

-
Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner The Conversation