Ondanks beloftes over inclusief onderwijs nog veel discriminatie van albinokinderen in Mozambique

“Toen mijn kind Josina werd geboren, was ik bang, maar de verpleegster vertelde me dat sommige mensen zo ter wereld komen”, vertelt haar mama Joana in de video die Human Rights Watch (HRW) maakte naar aanleiding van de lancering van het rapport ‘Van Wieg tot Graf’ .

Het rapport behandelt de discriminatie en de barrières in het onderwijs voor mensen met albinisme in de centraal gelegen provincie Tete in Mozambique.

Afgewezen door school en gemeenschap

HRW constateert dat kinderen met albinisme op grote schaal gediscrimineerd, gestigmatiseerd en vaak afgewezen worden door scholen, in de gemeenschap en soms ook door hun eigen familie.

Ze hebben moeite om barrières te overwinnen, zoals onveiligheid, pesten en gebrek aan voorzieningen in de klas. Daarmee wordt hun recht op onderwijs geschonden.

Hoewel de regering van Mozambique belangrijke stappen heeft gezet om de rechten van kinderen met albinisme beter te beschermen, moet ze meer doen om gelijke toegang tot onderwijs te garanderen, stelt de mensenrechtenorganisatie.

“Kinderen met albinisme hebben net als iedereen recht op goed onderwijs, met passende ondersteuning tijdens hun leerproces”, zegt Shantha Rau Barriga, directeur gehandicaptenrechten bij HRW. “Toch worden veel kinderen met albinisme in Tete verbannen naar de marge van het onderwijssysteem en van de maatschappij als geheel.”

Vaker in Zuidelijk Afrika

HRW interviewde tussen juli 2018 en mei 2019 meer dan 60 personen in de provincie Tete en in Maputo, de hoofdstad van Mozambique. Het ging om 42 kinderen en jonge volwassenen met albinisme en hun familieleden, albinisme- en gehandicaptenrechten-activisten, gemeenschapsleiders, leraren, schooldirecteuren en vertegenwoordigers van internationale organisaties.

HRW sprak ook met overheidsfunctionarissen, en evalueerde de relevante nationale en internationale wetgeving en beleid.

Albinisme is een relatief zeldzame aandoening die wordt veroorzaakt door een gebrek aan melanine of pigment in huid, haar en ogen. Mensen met albinisme hebben meestal een bleker en witter uiterlijk dan hun familieleden. Terwijl albinisme één op ongeveer 17.000 tot 20.000 mensen in Europa en Noord-Amerika treft, is de aandoening meer wijdverspreid in Afrika ten zuiden van de Sahara.

Rapporten geven aan dat albinisme 1 op de 1000 mensen in Zuidelijk Afrika, waar ook Mozambique ligt, treft.

Meer kans op huidkanker

Hoewel niet iedereen met albinisme een handicap heeft, kan het melaninetekort leiden tot een beperkt zicht en extra gevoeligheid voor de zon. Mensen met albinisme die in Afrika ten zuiden van de Sahara wonen, hebben ongeveer 1000 keer meer kans om huidkanker te ontwikkelen dan de rest van de bevolking.

In 2012 heeft Mozambique het Verdrag van de Rechten van Mensen met een Handicap (CRPD) van de Verenigde Naties geratificeerd, dat het recht op inclusief en kwalitatief hoogstaand onderwijs garandeert.

Dit houdt in dat kinderen met en zonder handicap samen leren in gewone groepen, in een inclusieve omgeving met noodzakelijke voorzieningen.

Angst voor geweld

Eind 2014 was er een golf van aanvallen op mensen met albinisme in Mozambique, waaronder ontvoeringen en mensenhandel. Op het hoogtepunt in 2015 ontving de onafhankelijke VN-deskundige voor de rechten van mensen met albinisme rapportages over meer dan honderd meldingen van geweld.

Het geloof in hekserij is een van de hoofdoorzaken van het geweld, aldus de onafhankelijke expert, waarbij aanvallers geloven dat lichaamsdelen van mensen met albinisme rijkdom en geluk kunnen brengen.

Hoewel de berichten over aanvallen en ontvoeringen zijn afgenomen, leven de families van kinderen met albinisme nog steeds in angst, waardoor sommigen hun kinderen van school halen. Het meest recente incident was de ontvoering in mei van een 11-jarig meisje in het district Murrupula in de provincie Nampula. Later werd ze dood teruggevonden met afgehakte ledematen.

Belemmeringen op school

Kinderen met albinisme kampen op school met tal van obstakels, zoals pesterijen door leerlingen en soms zelfs door leraren.

HRW zag scholen in de provincie Tete waar leerlingen met albinisme die slechtziend zijn, geen toegang kregen tot geschikt lesmateriaal zoals schoolboeken met grote letters, of extra tijd voor examens.

De 20-jarige Fatima vertelt dat ze de school vroegtijdig heeft verlaten nadat leraren haar hadden gepest.

Toen ze voorin de klas probeerde te zitten om het schoolbord beter te zien, riep een leraar: “Jij albino, jij blijft waar je bent”, zei ze. Haar vader diende klacht in bij de school, maar dat maakte de situatie alleen maar erger. “Nadat de leraar die dingen tegen mij zei, konden de leerlingen hetzelfde doen. En zij kregen geen straf”, zei Fatima.

HRW roept de regering op ervoor te zorgen dat alle leerkrachten in het openbaar onderwijs begrip hebben voor de behoeften van kinderen met albinisme, en getraind zijn om adequaat in hun behoeften te voorzien.

Reactie van de overheid

De Mozambikaanse regering heeft de afgelopen jaren belangrijke stappen gezet om mensen met albinisme te beschermen, waaronder het aannemen van een uitgebreid actieplan in 2015 om het geweld tegen mensen met albinisme aan te pakken. Het plan bevat maatregelen om educatie te promoten en bewustwording van albinisme onder gezinnen en gemeenschappen te bevorderen.

Mensenrechtenactivisten in Maputo voelen zich weinig betrokken bij de uitvoering van het plan. Ze blijven ook bezorgd over het tekort aan financiële middelen, wat de uitvoering ernstig belemmert.

Regionaal Actieplan voor Albinisme in Afrika

Op de Global Disability Summit in 2018 in Groot-Brittannië beloofde Mozambique een inclusief onderwijsbeleid te ontwikkelen. De meest recente schets van de strategie voor inclusief onderwijs, zweeg over kinderen met albinisme, maar het ministerie van Onderwijs heeft beloofd deze te herzien en ook informatie over albinisme op te nemen.

De Mozambikaanse regering zou als prioriteit de aanbevelingen van het Regionaal Actieplan voor Albinisme in Afrika moeten overnemen. Dit is de eerste continentale strategie om schendingen tegen mensen met albinisme aan te pakken, zegt HRW.

Het plan, dat in 2017 door de Afrikaanse Commissie voor de rechten van de mens en de volkeren werd aanbevolen, bevat een reeks maatregelen voor de korte tot lange termijn gericht op bescherming, preventie, aansprakelijkheid en non-discriminatie.