Oezbeken staan in de rij om Russisch staatsburger te worden

Sommigen willen de economische problemen in eigen land ontvluchten, anderen willen de kans benutten om een Russisch paspoort te krijgen.

Na de annexatie in maart van De Krim, bood de Russische president Vladimir Poetin het Russisch staatsburgerschap aan aan praktisch iedereen uit de voormalige Sovjet-Unie, zo lang de persoon in kwestie vloeiend Russisch spreekt en afstand doet van zijn huidige staatsburgerschap.

Voor veel migranten uit Oezbekistan is het Russische staatsburgerschap een aantrekkelijke optie. Jaarlijks werken miljoenen Oezbeken in Rusland en vaak hebben zij geen volledig legale status. Volgens de Russische Federale Migratiedienst waren er in maart van dit jaar 2,3 miljoen Oezbeekse migranten in Rusland. Het werkelijke aantal ligt vermoedelijk veel hoger. Een Russisch paspoort kan problemen verminderen met de politie en werkgevers.

Tasjkent geeft de burgers die in Rusland werken geen enkele steun. Hoewel de migranten jaarlijks veel geld naar huis sturen (goed voor 16 procent van de Oezbeekse economie, volgens cijfers van de Russische Centrale Bank), worden ze in Oezbekistan vaak denigrerend behandeld door overheidsdiensten.

Vorig jaar noemde president Islam Karimov de migranten "lui" en mensen die "een schande" zijn voor alle Oezbeken. In mei citeerden Oezbeekse websites Oezbeekse consulaten in het buitenland die beweerd zouden hebben dat burgers die permanent in het buitenland verblijven zonder consulaire registratie, hun burgerschap ontnomen kan worden.

Statelozen

Het feit dat Rusland in het algemeen een positief imago heeft in Oezbekistan, helpt de belangstelling voor het nieuwe programma. Veel Oezbeken kijken naar de Russische staatstelevisie en worden beïnvloed door propaganda uit het Kremlin.

Een bezoek aan het Russische consulaat in Tasjkent op een hete namiddag, maakt duidelijk wie geïnteresseerd is in het Russische staatsburgerschap. Los van enkele Russische burgers die consulaire kwesties willen oplossen, staan er in de rij in een steegje buiten de diplomatieke sectie vooral Oezbeken met verschillende etnische achtergronden, of stateloze personen.

"Ik wil Russisch burger worden, zodat ik gemakkelijker in Rusland kan werken en tegelijkertijd in Oezbekistan kan wonen", zegt een etnische Oezbeek die veertien jaar geleden vanuit Tadzjikistan verhuisde naar de zuidelijke regio Kasjkadarja in Oezbekistan. Sinds zijn aankomst in Oezbekistan, leeft hij als een stateloos persoon. Dat maakt het moeilijk om het land te verlaten en een Russisch visum te krijgen.

Veel mensen in de rij komen uit voormalige Sovjetrepublieken. Zij proberen al jaren, vaak tevergeefs, het Oezbeekse staatsburgerschap te krijgen. Oezbekistan publiceert geen cijfers over hoeveel mensen jaarlijks het staatsburgerschap krijgen, maar dat aantal zou in de enkele cijfers vallen.

Een etnische Koreaanse vrouw zegt dat zij en haar Tadzjiekse partner, die een Oezbeeks document voor statelozen bij zich heeft, hopen dat het Russische staatsburgerschap het hen gemakkelijker maakt in Kazachstan te wonen. Zij vertrok vorig jaar naar Kazachstan en hoopt daar een permanente verblijfsvergunning te krijgen. In Kazachstan wonen als Russisch burger, is volgens haar de beste optie voor haar man. 

Wachtlijst

Oezbekistan publiceert geen informatie over de etnische samenstelling van de bevolking en heeft sinds 1989 al geen volkstelling meer uitgevoerd. Volgens de Etnische Atlas van Oezbekistan uit 2002, telde het land in 2000 ongeveer 2 miljoen mensen die tot etnische minderheden behoorden, inclusief 1,2 miljoen etnische Russen en aanzienlijke aantallen Oekraïners, Koreanen, Armeniërs en Tataren.  

Veel minderheden spreken hoofdzakelijk Russisch en zijn dus de belangrijkste kandidaten voor het Russische burgerschap. In de rij voor de Russische ambassade staat een etnische Armeniër die Oezbeeks staatsburger is. Hij haalde vier jaar geleden zijn ingenieursdiploma in Rusland en hoopt daarmee nu het Russisch staatsburgerschap te verkrijgen en uiteindelijk werk te vinden in Rusland.

Het Kremlin heeft het nieuwe programma wellicht opgezet om de bevolking te laten groeien, nadat een eerder staatsprogramma voor vrijwillige emigratie van etnische Russen uit de voormalige Sovjetrepublieken onvoldoende immigranten had getrokken. Dat programma, waarbij vakmensen overheidssteun kregen, leidde sinds de start in 2007 tot de komst van minder dan 150.000 mensen, blijkt uit cijfers van de Russische Federale Migratiedienst. De Russische regering had gehoopt op 700.000 migranten tegen 2012, volgens het dagblad Kommersant.

De nieuwe wetgeving heeft mogelijk meer succes in het aantrekken van vakmensen. De rij bij de Russische ambassade in Tasjkent lijkt daar in ieder geval op te wijzen. De ambassade maakte in juni bekend een wachtlijst voor afspraken te hebben tot oktober.

Murat Sadykov is het pseudoniem van een journalist gespecialiseerd in Centraal-Aziatische zaken.