No Kings! Waarom lezen we dit op bordjes van betogers in LA?

De Amerikaanse demonstranten in LA hebben de afgelopen dagen massaal met bordjes gezwaaid waarop “no kings!” te lezen stond. Hun boodschap: alleenheerschappij wordt niet geaccepteerd.

Het einde van de koninklijke heerschappij in de VS kwam er met de nederlaag van de troepen van koning George III tijdens de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog van 1775 - 1783. 

Vandaag prijzen de VS zichzelf als 's werelds meest toonaangevende democratie, en daarin zijn koningen al 250 jaar niet meer welkom. Daarom stoort het velen vandaag dat president Donald Trump zich steeds meer als een koning gedraagt. Ze vinden het hoog tijd om hem te stoppen.

Net zoals de Romeinen

Ik heb jarenlang de oude Romeinse politiek bestudeerd en de Amerikaanse afwijzing van het koningschap doet me sterk denken aan de enorme afkeer die in de Romeinse republiek heerste tegen koningen.

Ook de vroege Romeinen streefden naar een samenleving “zonder koningen!” - toch tot de periode na de moord op Julius Caesar, toen alles weer veranderde.

In totaal hebben zeven koningen na elkaar geregeerd over Rome, sinds de stichting van de stad in 753 voor Christus. De eerste was Romulus die, volgens verschillende legenden, de stad zijn naam heeft gegeven.

Toen de laatste van de koningen van Rome in 509 v. Chr. uit de stad werd verdreven, zwoer zijn belangrijkste tegenstander Lucius Junius Brutus: Ik zal Lucius Tarquinius Superbus, zijn verdorven vrouw en al zijn kinderen achtervolgen met zwaard, met vuur, met wat voor geweld dan ook, en ik zal niet toestaan dat hij of iemand anders ooit nog koning wordt in Rome!

Tarquinius Superbus (“de trotse”) had toen al 25 jaar geregeerd over Rome. Hij was zijn heerschappij begonnen met de executie van kritische senatoren.

Toen de zoon van Tarquinius de edelvrouw Lucretia verkrachtte, kwam de Romeinse bevolking in opstand tegen zijn tirannie. De overmoed van koning Tarquinius en zijn familie werd hen te veel. Ze werden uit Rome verdreven en waren nooit meer in staat om terug te keren.

Romeinse republiek

Meteen daarop werd een nieuw regeringssysteem ingevoerd: de republiek. In dat nieuwe systeem werd de macht verdeeld onder gekozen functionarissen - onder wie twee consuls, die jaarlijks werden verkozen.

De consuls waren de hoogsten in rang in de republiek en kregen de macht om oorlog te voeren.

De Senaat - de vertegenwoordiging van de rijkste sectoren van de samenleving; aanvankelijk de patriciërsklasse - had de macht over een aantal belangrijke domeinen, waaronder de buitenlandse politiek.

Minder welvarende burgers kozen tribunen van het volk (het plebs) en hadden verschillende bevoegdheden, waaronder het recht om een veto uit te spreken over wetten.

In dat republikeinse systeem werd de term koning (rex in het Latijn) al snel een begrip dat werd vervloekt.

“Geen koningen” zou het wachtwoord blijven gedurende de hele geschiedenis van de Romeinse republiek. “Rex” was een woord dat de Romeinen haatten. Het betekende voor hen zoveel als tirannie.

Julius Caesar

Na verloop van tijd stapten machtige figuren naar voren die soms ook een bedreiging vormden voor de strakke regels van de republiek inzake de verdeling van de macht.

Figuren zoals generaal Pompeius (106-48 v. Chr.) braken met alle regels en gedroegen zich verdacht koningsgezind. Met zijn militaire successen en enorme rijkdom was Pompeius een populist die de nieuwe norm doorbrak. Pompeius organiseerde zelfs een driedaagse militaire parade, bekend als een triomftocht, die samenviel met zijn verjaardag in 61 v. Chr.

Maar de ultieme populist was wellicht Julius Caesar. Geboren in een adellijke familie die claimde van de godin Venus af te stammen, werd Caesar fabelachtig rijk. Hij behaalde grote militaire overwinningen, waaronder de onderwerping van de Galliërs (in het huidige België en Frankrijk) in 58-50 v. Chr.

In de jaren 40 v. Chr. begon Caesar functies voor langere tijd uit te oefenen - veel langere periodes dan de regels technisch gezien toestonden.

In 44 v. Chr. gaf Caesar zichzelf de formele titel “dictator voor het leven” (Dictator Perpetuo), nadat hij twee jaar eerder tot dictator was benoemd. Het 'dictatorschap' was enkel bedoeld om in tijden van nood gedurende een periode van zes maanden te worden uitgeoefend.

Toen Caesar een oorlog tegen Parthië (in het huidige Iran) voorbereidde, probeerden sommigen hem tot koning uit te roepen.

Maar kort daarna stak een woedende groep van 23 senatoren hem dood in een vergeefse poging om de republiek te redden. Ze stonden onder leiding van Marcus Junius Brutus, een afstammeling van de man uit het geslacht-Brutus die de laatste Romeinse koning, Tarquinius Superbus, had gedood.

Maar de Romeinse republiek viel niet meer te redden, zo bleek. Caesars achterneef Octavianus kwam uiteindelijk als leider naar voren en werd bekend als Augustus (27 v. - 14 n. Chr.). Met Augustus begon het tijdperk van de keizers.

Keizers waren koningen, behalve in naam. Door de sterke afkeer van het koningschap in Rome zorgden ze er wel voor dat de term rex volledig werd vermeden.

Geen koningen!

Amerikaanse demonstranten die met borden zwaaien en “geen koningen!” roepen, geven duidelijk uiting aan hun bezorgdheid dat hun geliefde democratie wordt bedreigd.

Donald Trump heeft in zijn tweede termijn al acht nationale noodtoestanden afgekondigd en 161 uitvoeringsbevelen uitgevaardigd.

Op de vraag of hij de grondwet moet handhaven, verklaarde Trump: “Ik weet het niet.” Hij heeft ook al gegrapt over een derde termijn als president, in strijd met de al lang bestaande limiet van twee termijnen.

Wordt Donald Trump, net als Caesar, een koning in alles behalve de titel? Schept hij een precedent voor zijn opvolgers om zich steeds meer als een keizer te gedragen?

De Amerikaanse aversie voor de term 'koning' zorgt er waarschijnlijk voor dat die nooit meer terugkomt. Maar wanneer demonstranten en anderen “geen koningen!” roepen, weten ze dat de betekenis van de term 'president' voor hun ogen aan het veranderen is.

Peter Edwell is hoogleraar Oude Geschiedenis aan de Macquarie University.

-
Deze analyse is eerder verschenen bij IPS-partner The Conversation