Nieuwe Tsjechische regering wankelt over plannen voor VS-basis

Na luttele weken rommelt het serieus in de nieuwe Tsjechische regering van premier Mirek Topolanek. De groene coalitiepartner wil de plannen voor de bouw van een Amerikaanse radarbasis op Tsjechisch grondgebied aan een referendum onderwerpen. De rechtse regeringspartijen willen vooral het prestige van Tsjechië als trouwe bondgenoot van de VS opvijzelen.
De nieuwe regering bestaat uit de liberalen van premier Topolanek, christendemocraten en groenen. Ze kwam er na moeilijke onderhandelingen die acht maanden hebben geduurd. In vergelijking tot de vorige - centrumlinkse - regering staat de nieuwe bewindsploeg sceptischer tegenover Europa en positiever tegenover de Verenigde Staten.
De VS willen als onderdeel van hun programma voor Nationale Raketafweer (National Missile Defence, NMD) basissen bouwen om langeafstandsraketten van “schurkenstaten als Iran en Noord-Korea” verder van huis te kunnen onderscheppen. Het ideale scenario bestaat uit een basis voor luchtdoelraketten in Polen en een radarinstallatie in Tsjechië. Een andere mogelijkheid is dat beide installaties in eenzelfde land komen.
De Tsjechische basis moet tegen 2011 klaar zijn en onderdak bieden aan 200 Amerikaanse militairen die – zo benadrukt Topolanek – ook onder de Tsjechische wetgeving zouden vallen.

Referendum

De grootste oppositiepartij, die van de sociaal-democraten, wil enkel van een radarinstallatie weten als de bevolking groen licht geeft in een referendum. De regering ziet een volksraadpleging niet zitten. In het parlement volstaat een gewone meerderheid om de plannen voor de basis goed te keuren, terwijl om een referendum te organiseren een gekwalificeerde meerderheid nodig is.
De groene coalitiepartner bedreigt nu de eensgezindheid binnen de meerderheid over de nieuwe basis. Het groene parlementslid Ondrej Liska zei dat zijn partij de bouw enkel zou steunen als die was goedgekeurd in een referendum en “geïntegreerd in een multilateraal defensiekader”.
Critici vrezen dat het plan ingaat tegen de Europese inspanningen om tot een gemeenschappelijk defensiebeleid te komen. Ze vinden dat de onderhandelingen beter zouden plaatsvinden binnen het kader van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO).
Volgens premier Topolanek gaat de basis deel uitmaken van een NAVO-systeem voor rakettenafweer dat nog in ontwikkeling is. Naast de economische en wetenschappelijke voordelen schermt hij vooral met het “prestige” dat Tsjechië in de ogen van de VS kan winnen. Zowel Tsjechië als Polen sturen bij de VS aan op een soepelere visumregering voor hun burgers.

Rusland

In geopolitiek opzicht heeft de basis geen zin, zeggen de critici. Iran of Noord-Korea kunnen de VS niet bereiken over Tsjechisch of Pools grondgebied. De radarbasis kan alleen een doelwit vormen voor terroristische aanslagen en dreigt grote buur Rusland uit zijn humeur te brengen.
Rusland heeft al later verstaan dat het geen nieuwe wapenwedloop wil en maakt zich zorgen over het feit dat de radar militaire manoeuvres in vrijwel het hele Russische grondgebied kan opvolgen. Het onderwerp staat ongetwijfeld op de agenda van de in april geplande ontmoeting tussen de Tsjechische president Vaclav Klaus en zijn Russische ambtsgenoot Vladimir Poetin.
De Tsjechische vredesbeweging bracht op 29 januari in Praag enkele honderden mensen op de been. Ze zijn tegen de basis “niet omdat het om een plan van de VS gaat, maar omdat het opnieuw in de richting van meer bewapening gaat”, verduidelijkt Jan Tamas, die aan het hoofd staat van een veertigtal Tsjechische en internationale burgerorganisaties, “We zijn ervan overtuigd dat wereldvrede enkel kan worden bereikt door ontwapening”.