Nieuwe Argentijnse regering erft sociaal bloedbad

Het peronisme, een beweging die meer dan zeventig jaar geleden is opgericht en leiders van uiteenlopende ideologieën kent, heeft na vier jaar afwezigheid de macht heroverd. Dat gebeurt nu onder leiding van Alberto Fernández (61), die tot een paar maanden geleden nog weinig populariteit genoot. 

Hij neemt op 10 december zijn intrek in het Casa Rosada, het presidentiële paleis.

De centrumlinkse Fernández haalde het zondag comfortabel en zonder een tweede ronde met 48,10 procent van de stemmen, tegen 40,38 procent voor de centrumrechtse kandidaat Mauricio Macri, die een tweede mandaat ambieerde. Het verschil was wel veel kleiner dan verwacht na de verpletterende overwinning van Fernández in de voorverkiezingen van augustus.

Cristina Fernández

Het brein achter de terugkeer van het peronisme is voormalig president Cristina Fernández (66), die acht jaar lang, van 2007 tot 2015, een centrumlinkse regering leidde. Net zoals haar voorganger en echtgenoot, Néstor Kirchner ( 2003-2007), had ze een bondgenoot in haar Venezolaanse en Braziliaanse ambtgenoten, respectievelijk Hugo Chávez (1999-2013) en Luiz Inácio Lula da Silva (2003-2010).

Vier jaar geleden, toen haar laatste mandaat als president erop zat, dachten weinigen dat ze nog een belangrijke politieke rol zou spelen. Er waren beschuldigingen van corruptie, de economie groeide niet langer en er kwamen geen banen bij. 

Langdurige crisis

Maar een langdurige economische crisis die de overgrote meerderheid van de bevolking trof, bracht haar terug op het voorplan.

Het was de oud-president zelf die besloot om voor het vicepresidentschap te gaan en de eerste plaats over te laten aan Alberto Fernández. Dat was een verrassing. Alberto Fernández was wel kabinetschef geweest van zowel Néstor Kirchner als Cristina Fernández maar nog niet zo lang geleden uitte hij zware kritiek op het beleid van Cristina Fernández.

Onmiddellijke maatregelen

Hoe dan ook is de economische en sociale situatie in Argentinië dermate kritiek dat ze onmiddellijke maatregelen vereist.

“Het belangrijkste is om de prijzen van basisvoedsel te beheersen: die stijgen voortdurend, al geruime tijd, wat een verwoestend effect heeft”, zegt het peronistische parlementslid Daniel Arroyo aan IPS; hij is mogelijk de volgende minister van Sociale Ontwikkeling.

“Tegelijk moeten we een systeem van niet-bancaire kredieten opzetten om de miljoenen gezinnen te helpen die schulden hebben met astronomische rentetarieven, en een plan voor openbare werken implementeren om banen te creëren.”

Dalende koopkracht

De slechte economische resultaten van de regering-Macri zijn vooral zichtbaar in de pijnlijke daling van de koopkracht van de werknemers, een sterke daling van de economische activiteit en een hoge buitenlandse schuld.

De Argentijnen herinneren zich nog dat Macri tijdens zijn campagne vier jaar geleden heeft gezegd dat hij de inflatie, die Cristina Fernández maar niet onder controle kreeg, makkelijk zou kunnen beteugelen. Alsof dat niet volstond, kondigde hij bij zijn aantreden aan dat het land hem na vier jaar zou mogen beoordelen op de armoedecijfers.

Eind 2019 bedroeg de inflatie al 47,6 procent op jaarbasis, het hoogste percentage in 27 jaar. Dit jaar zal ze naar verwachting verder oplopen tot rond de 60 procent.

Sociale catastrofe

Het pijnlijkste zijn de armoedecijfers. Volgens officiële gegevens zat in de eerste helft van dit jaar 35,6 procent van de bevolking onder de armoedegrens, zo'n 16 miljoen mensen; in de eerste helft van 2018 was dat nog 27,3 procent.

Het afgelopen jaar heeft de voortdurende stijging van de voedselprijzen een sociale catastrofe veroorzaakt.
In amper twaalf maanden kwamen er 3,2 miljoen armen bij. Misschien het meest schokkende cijfer is dat ruim de helft (52,6 procent) van de kinderen en jongeren onder de vijftien jaar in armoede leeft.

Bijna 40 procent armoede

Door de versnelling van de inflatie – alleen in september was het percentage 5,9 procent – en de impact ervan op de voedselprijzen, denken velen dat het werkelijke armoedepercentage al bijna 40 procent bedraagt. De overheid meet de inflatie slechts om de zes maanden.

De ruime overwinning van Alberto Fernández weerspiegelt de hoop dat zijn regering de situatie zal kunnen keren, ook al was hij zelf voorzichtig tijdens de verkiezingscampagne.

Victoria Giarrizzo, een econoom van de Universiteit van Buenos Aires, zegt dat de volgende regering een buitengewoon ingewikkeld economisch scenario wacht. Dit jaar zal eindigen met een daling van het bruto binnenlands product (bbp) met 3,2 procent. En de voorspellingen voor 2020 zijn ook niet goed: dan wordt een daling van 1,2 procent verwacht.

Overal ontslagen

“Tot 2018 hebben Argentijnse bedrijven geen werknemers ontslagen, omdat ze een herstel van de economie verwachtten”, zegt de econoom. “Nu zijn er ontslagen in alle economische sectoren, omdat niemand nog optimistisch is. Snelle groei wordt niet verwacht.”

Volgens de laatste officiële cijfers is 10,6 procent van de economisch actieve bevolking werkloos, maar analisten denken dat dit tegen het einde van het jaar zal oplopen tot minstens 12 procent.
Giarrizzo waarschuwt dat de situatie niet verder uit de hand mag lopen tijdens de laatste dagen van Macri’s termijn. 

Begrotingsdiscipline

“De economie moet dringend gestabiliseerd worden”, zegt Giarrizzo. “We hadden verwacht dit jaar te eindigen met 57 procent inflatie, maar in de laatste dagen voor de verkiezingen zagen we bedrijven dollars kopen om aan de peso te ontsnappen, wat de Argentijnse munt verder devalueerde en de inflatieverwachtingen nog meer de hoogte injoeg.”

Het zal voor Fernández heel moeilijk zijn om herverdelende maatregelen te nemen, omdat hij begrotingsdiscipline moet tonen om het vertrouwen van de schuldeisers te winnen.

Er zijn ook verplichtingen tegenover het Internationaal Monetair Fonds. Dat gaf het land vorig jaar een enorme lening van 57 miljard dollar. Daarover zal nu zeker opnieuw moeten worden onderhandeld.

Schaduw van Cristina Fernández

Voor politiek analist Lucas Romero wordt de grootste uitdaging van Alberto Fernández “zijn autoriteit als president op te bouwen, aangezien hij aan de macht komt met een zeer breed electoraal front. Om te consolideren moet je snelle resultaten tonen.”

Alles zal afhangen van het feit of de nieuwe president erin slaagt om de economie op de rails te krijgen en de armoedecijfers te keren, zegt Romero. Want het is de armoede “die de Argentijnse politiek al geruime tijd domineert en tot de nederlaag van de huidige regering heeft geleid.”

De schaduw van Cristina Fernández vormt volgens Romero geen probleem voor de nieuwe president. “Cristina is niet in staat Alberto haar wil op te leggen, omdat een mislukking van de nieuwe president ook een mislukking zou zijn van haar, want zij heeft hem gekozen. Bovendien heeft ze genoeg eigen problemen met de rechtszaken (voor corruptie, IPS) die tegen haar lopen.”