NASA detecteert abrupte daling van zoetwaterniveaus

Uit metingen van de GRACE-satellieten van de Nasa blijkt dat de hoeveelheid zoetwater opgeslagen op land - in meren, rivieren en grondwaterlagen - sinds 2014 maar liefst 1200 kubieke kilometer lager ligt dan in de jaren ervoor.

Mogelijk heeft de snelle daling te maken met overmatig grondwatergebruik tijdens periodes van droogte, met name door steden en irrigatie voor de landbouw, denken de wetenschappers. Dat leidt tot een vicieuze cirkel, waarbij ondergrondse watervoorraden steeds verder uitgeput raken omdat regen en sneeuw ze niet kunnen aanvullen, en er weer meer water wordt opgepompt. 

Wereldwijd

De daling is begonnen met een enorme droogte in Brazilië, kort daarna gevolgd door een reeks grote droogtes in Australië en Azië, Zuid-Amerika, Noord-Amerika, Europa en Afrika. 

Warmere oceaantemperaturen in de tropische Stille Oceaan culmineerden in een van de meest krachtige El Niño's in een halve eeuw. Ze deden zo de straalstromen verschuiven, met consequenties voor het weer en de neerslagpatronen over de hele wereld. 

Maar zelfs nadat El Niño was afgenomen, herstelde het wereldwijde zoetwater zich niet, tonen de metingen aan. Het team meldt zelfs dat dertien van de dertig meest intense droogtes die door GRACE zijn waargenomen, zich voordeden sinds januari 2015. 

Klimaatverandering

De wetenschappers vermoeden ook dat de klimaatopwarming bijdraagt aan de uitputting van het zoetwater. Hogere temperaturen doen de atmosfeer immers meer waterdamp vasthouden, wat resulteert in extremere neerslag. Hoewel er vermoedelijk bijna evenveel regen en sneeuw valt als voordien, zorgen lange periodes tussen die neerslag ervoor dat de grond uitdroogt en compacter wordt. Dat vermindert de hoeveelheid water die de grond kan absorberen als het regent.

“Het probleem bij extreme neerslag is dat het water wegstroomt, in plaats van dat het in de grondwatervoorraden trekt en deze aanvult”, zegt Michael Bosilovich van het Goddard Space Flight Center van de NASA. “Wereldwijd zijn de zoetwaterniveaus sinds El Niño van 2014-2016 consistent laag gebleven, terwijl er meer water in de atmosfeer blijft hangen als waterdamp. 

Door de stijgende temperaturen verdampt er niet alleen meer water, maar kan de atmosfeer er ook meer van vasthouden. Daardoor neemt de frequentie en intensiteit van droogtes toe.

Het valt nog te bezien of het wereldwijde zoetwater zal terugkeren naar de waarden van vóór 2015, stabiel zal blijven of verder zal dalen. De negen warmste jaren in de moderne temperatuurregistratie vielen immers samen met de abrupte daling van het zoetwaterpeil, zegt Matthew Rodell, klimaatwetenschapper bij de NASA. “We denken niet dat dit toeval is. Het zou een voorbode kunnen zijn van wat komen gaat.”