Moord op Khashoggi: “Niet enkel Saoedische journalisten lopen gevaar”

Na haar onderzoek dat zes maanden in beslag nam, is de VN-speciaal rapporteur voor buitengerechtelijke en willekeurige executies Agnes Callamard formeel: Saoedi-Arabië is “verantwoordelijk” voor de “buitengerechtelijke moord” op journalist en Washington Post-columnist Jamal Khashoggi.

“De moord was een gevolg van een nauwgezette en zorgvuldig voorbereide missie die veel menselijke hulp en financiële middelen heeft vereist”, sprak Callamard tegen de VN-Mensenrechtenraad. “De moord werd voorbereid, gepland en goedgekeurd op hoog niveau.”

Doelbewust uitgeschakeld

“Het recht op leven is de basis van de bescherming van de mensenrechten. Als de internationale gemeenschap dit soort doelbewust uitschakelen van vreedzaam protest negeert, vormt dat een risico voor elke verdere bescherming van mensenrechten”, zei ze.

De misdaad vond plaats in een consulaat in Turkije, wat ertoe leidt dat die niet kan worden beschouwd als een “interne kwestie” maar wel als een daad die het Verdrag van Wenen inzake consulaire relaties schendt, evenals het verbod op extraterritoriaal gebruik van geweld in tijden van vrede.

Callamard wees op de noodzaak om een door de VN gevoerd strafrechtelijk onderzoek te openen. Ze wees erop dat het onderzoek door de Saoedische autoriteiten “hopeloos ontoereikend” is.

Wereldwijd patroon

De regering van Saoedi-Arabië blijft haar betrokkenheid ontkennen en verwierp het nieuwe rapport. De verklaring luidde dat het gebaseerd is op “vooroordelen en geprefabriceerde ideeën”.

Hoewel het doden van Khashoggi brutaal was, is zijn verhaal er op wereldvlak slechts een van velen. “Deze executie is tekenend voor een wereldwijd patroon van gerichte moorden op journalisten, mensenrechtenverdedigers en politieke activisten”, zei Callamard.

Volgens Reporters zonder Grenzen werden vorig jaar in totaal 80 journalisten gedood, 348 gevangengenomen en 60 gegijzeld.

Javier Valdez Cárdenas, een Mexicaanse journalist die onderzoek deed naar kartels, werd in mei 2017 vermoord. Maar een paar dagen na de moord begonnen collega's en de weduwe van Valdez berichten te ontvangen die besmet waren met spyware die bekend staat als Pegasus en die door de Mexicaanse overheid werd aangekocht van het Israëlische cyber warfare-bedrijf, de NSO Group.

Spyware

Volgens de NSO Group wordt Pegasus alleen verkocht aan regeringen met als doel terrorisme te bestrijden en misdaad te onderzoeken. De digitale waakhond Citizen Lab vond echter 24 twijfelachtige doelwitten, waaronder enkele van de meest prominente journalisten in Mexico.

Het programma is ook elders gebruikt door repressieve regeringen zoals de Verenigde Arabische Emiraten. Zij zetten Ahmed Manor, een mensenrechtenactivist, gevangen omwille van zijn posts op sociale media. In Canada werd ook Omar Abdulaziz, een vriend van Khashoggi die zich kritisch heeft geuit op het Saoedische regime, besmet met de spyware door een operator die kon worden gelinkt aan Saoedi-Arabië.

In 2018 werd een verdachte gearresteerd voor de moord op Valdez, maar tot op vandaag is het onduidelijk of dit de werkelijke hoofdverdachte is.

Instabiliteit

Voor de Mensenrechtenraad drong Callamard er bij Saoedi-Arabië op aan om mensen die gevangen zitten voor hun mening of overtuiging vrij te laten en een diepgaande evaluatie te maken van de instellingen “die de misdaad tegen Khashoggi mogelijk hebben gemaakt.”

Ze benadrukte ook de noodzaak om wetten te versterken om individuen beter te beschermen tegen doelbewuste moorden, en de nood om informatie te delen als blijkt dat iemand gevaar loopt.

“Er zijn duidelijke signalen dat staten en niet-statelijke actoren steeds agressievere tactieken gebruiken tegen zij die kritiek uiten op het regime.”

“De internationale gemeenschap moet verantwoording eisen en meer bescherming en preventie bieden. Stilte en passiviteit veroorzaken alleen maar meer onrecht en wereldwijde instabiliteit”, luidde haar conclusie.