Miljardensteun aan Soedan dreigt door inflatie te verdampen

Toen de minister van Energie en Mijnbouw van Soedan, Adil Ibrahim, deze week het land toesprak om te melden dat gezinnen tot zeven uur per dag met stroomonderbrekingen zouden worden geconfronteerd, zaten mensen al voor hun huis op plastic stoelen het internet af te zoeken naar ventilatoren die worden aangedreven door een batterij.

In Soedan, in het noordoosten van Afrika, worden momenteel temperaturen gemeten tot 41 graden Celsius.

Ibrahim schreef de stroomstoringen toe aan buitenlandse ingenieurs die hebben gewerkt aan de energie-installaties van het land, maar die zijn vertrokken vanwege de covid-19-crisis. De situatie is echter ingewikkelder dan dat.

Overgangsregering

Soedan is amper hersteld van de dertig jaar durende dictatuur van Omar al-Bashir, die in april 2019 werd omvergeworpen. De overgangsregering – een burgerlijke en militaire regering – is momenteel niet in staat om de overgang van Soedan te financieren.

Het leger heeft Soedan al bijna een halve eeuw gecontroleerd door middel van dictators en blijft de macht stevig in handen houden.

Maar onlangs, op 25 juni, beloofde de Soedan Partnerschapsconferentie, die online plaatsvond, 1,8 miljard dollar om de overgangsregering te steunen en de toegang tot leningen en gedeeltelijke of totale schuldverlichting door sommige landen te vergemakkelijken.

Nooit eerder gezien

De conferentie, georganiseerd door Duitsland, bracht verscheidene partners samen: de Europese Unie (EU), de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en verschillende Golfstaten en Afrikaanse landen. EU-vertegenwoordigers, de Soedanese regering en de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, spraken de conferentie toe.

In totaal namen veertig landen en instellingen deel. Ze deden beloften die de Soedanese premier Abdalla Hamdok “nooit eerder gezien” noemde.

Politieke doelstellingen

Volgens Shawqi Abdelazim, een ervaren journalist in Khartoem, ging de conferentie echter niet alleen over het halen van financiële doelen. “De conferentie had politieke doelstellingen om Soedan weer op de kaart te zetten en de terugkeer naar de internationale gemeenschap aan te kondigen. Veel landen hebben verzocht om Soedan te verwijderen van de lijst met landen die terrorisme sponsoren. Dat is een belangrijke voorwaarde voor economisch herstel”, zegt Abdelazim, die voor Soedanese en Duitse media werkt. 

Soedan staat nog steeds op Amerikaanse terrorismelijst. Als een gevolg hiervan heeft het land geen toegang tot financiering van internationale financiële instellingen.

Legitimiteit

Een recent rapport van de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen stelt dat de generaals bedrijven controleren en ook hun macht binnen de centrale bank en het ministerie van Financiën bewaken.

De burgerlijke vleugel van de overgangsregering, onder leiding van Hamdok, moet gerustgesteld worden aangezien ze plaats wil maken voor democratische verkiezingen binnen drie jaar, en tegelijk de diepgewortelde staatscontrole van de voormalige regeringspartij, de National Congress Party (NCP), wil bestrijden.

“De conferentie heeft de burgerregering legitimiteit gegeven. De internationale partners hebben duidelijk gemaakt dat zij hen steunen”, zegt Mayada Hassanein, een econoom uit Khartoem.

Maar dat wil niet zeggen dat de financiële toezeggingen de burgerregering lange tijd in leven kan houden. “Het toegezegde bedrag van 1,8 miljard dollar, is minder dan wat het ministerie van Financiën nodig heeft om gezinnen te helpen”, zegt Hassanien.

Geld in m’n zak

Het ministerie van Financiën en Economische Planning had graag ten minste 1,9 miljard dollar binnengehaald ter ondersteuning van het programma voor gezinsbijstand, een steunprogramma om gezinnen te helpen met de steeds hogere kosten voor levensonderhoud.

Het programma is geïnspireerd op een vergelijkbaar, succesvol programma in Brazilië, maar in de Soedanese context toont het echter gebreken.

“Het is begrijpelijk om kwetsbare gezinnen te steunen, maar dit geld wordt beter besteed aan openbare diensten die gezinnen kunnen beschermen tegen de volatiliteit van de markt. Het heeft geen zin om geld in mijn zak te hebben als ik geen medicijnen kan vinden of mijn kinderen niet naar school kan brengen”, zegt Mayada Abdelazim, een andere econoom uit Khartoem.

Buitenlandse schuld

Soedan heeft een ernstig tekort aan medicijnen  en dat wordt nog verergerd door de covid-19-crisis

Maar nog andere zaken wijzen op het feit dat de situatie in Soedan nijpend is. De overgangsregering, zelfs met alle externe en interne steun die zij al heeft kunnen vergaren, blijkt er immers maar niet in te slagen om de ambitieuze democratische overgang, waar het Soedanese volk zo naar verlangt, te kunnen financieren.

De buitenlandse schuld van het land bedraagt bijvoorbeeld 62 miljard dollar. En hoewel de VS in 2017 een twintigjarig handelsembargo tegen Soedan hebben beëindigd, zijn de sancties niet volledig opgeheven.

Subsidiebeleid

In de eerste maanden na de beëdiging van Hamdok zag het er nochtans veelbelovend uit. Afgelopen oktober heeft de Europese Unie 466 miljoen euro aan ontwikkelingshulp toegezegd en verschillende EU-landen hebben middelen beloofd voor ontwikkeling en technische ondersteuning. Maar dit is niet genoeg om de regering echt overeind te helpen.

Het rapport van de Europese Raad van Buitenlandse Betrekkingen legt uit dat “internationale donoren terughoudend zijn omdat de Soedanese regering weinig ambitie toont om het subsidiebeleid te hervormen.”

De International Crisis Group zegt dat brandstofsubsidies de economie van Soedan hebben geschaad. Momenteel slokken die 40 procent van het jaarlijkse budget van het land op. “Als onderdeel van het subsidiebeleid kunnen brandstofimporteurs dollars kopen tegen een prijs die ver onder de marktprijs ligt, en dat werkt corruptie in de hand.”

Lokale economen schetsen een soortgelijk beeld, en ondertussen kijkt de regering naar het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

IMF

“Een van de redenen waarom Soedan geen leningen kan krijgen, is de aanzienlijke schuld, maar het IMF en de Wereldbank vormen een duidelijke toegangspoort tot internationale fondsen. Het IMF is het nu met de regering eens om technische experts te sturen om de hervormingen te ondersteunen, maar dit is geen duidelijke belofte om Soedan geld te geven”, zegt Abdelazim.

Structurele aanpassingsprogramma's van het IMF schrijven voor dat subsidies worden verlaagd of opgeheven.

“De overheid werkt aan de brandstofsubsidies door naast gesubsidieerde brandstof ook commerciële brandstof, dus niet-gesubsidieerde brandstof aan te bieden. Maar dat gebeurde zonder een directe confrontatie met het publiek aan te gaan”, zegt Abdelazim.

Inflatie

Tijdens de ambtstermijn van Al-Bashir doorstonden de Soedanezen talloze oorlogen, armoede, onderdrukking van dissidenten en een voortdurende verslechtering van hun levensomstandigheden.

Jarenlang werd 70 procent van het budget van Soedan geïnvesteerd in de veiligheids- en militaire sector en bleef er weinig over voor gezondheidszorg en onderwijs. Corruptie binnen de heersende partij maakte verandering amper mogelijk.

Een paar weken geleden verhoogde de regering het minimumloon fors, soms met 700 procent, als antwoord op de stijgende inflatie. Toch is de inflatie tussen april en mei gestegen van 98,81 tot 114,33 procent.

De prijzen van basisvoeding zijn echter pijlsnel gestegen en de waarde van het Soedanese pond daalt.

Volatiliteit

“Al het geld dat je aan mensen geeft, verdampt omdat de prijzen stijgen als gevolg van volatiliteit. Ondernemers weten niet hoeveel ze volgende maand voor huur of goederen zullen moeten betalen, dus verhogen ze hun prijzen op basis van verwachtingen”, zegt Abdelazim.

Buiten de Soedanese hoofdstad Khartoem is de situatie voor gewone burgers nog erger. Hanan Hassan, een ambtenaar die in Damazin in de staat Blauwe Nijl woont, meer dan 500 kilometer van Khartoem, zegt dat bedrijven hebben geprofiteerd van de loonsverhogingen om hun prijzen aan te passen.

“De transportkosten zijn met 300 procent gestegen, de prijs voor etenswaren stijgt dagelijks waardoor het onmogelijk is om tot het einde van de maand toe te komen. Handelaren profiteren van mensen omdat er geen toezicht is door de autoriteiten en anderen beweren dat ze brandstof tegen commerciële tarieven moeten kopen”, zegt hij. 

Eigendommen van het oude regime

In november 2019 heeft de overgangsregering een wet aangenomen tegen corruptie en ter terugvordering van bepaalde fondsen. De bedoeling is om het land te verlossen van de erfenis van het voormalige regime en verduisterde middelen te kunnen terugvorderen.

De bevoegde commissie heeft talloze persconferenties gehouden om de inbeslagname van grond, bedrijven en financiële middelen van het oude regime aan te kondigen. Alle middelen vloeien terug naar het ministerie van Financiën en Economische Planning, dat ze in de jaarlijkse begroting moet opnemen.

Naar verluidt hoopt de regering op die manier op een winst van 77 miljard Soedanese pond. Ondertussen heeft ook de conferentie van de internationale gemeenschap weer tot enig optimisme geleid inzake de broodnodige steun voor Soedan.

“De revolutie in Soedan gaf mensen over de hele wereld hoop dat er verandering kan plaatsvinden, het is onze verantwoordelijkheid om dit overgangsproces te ondersteunen”, vertelde de Duitse ambassadeur Ulrich Klöckner aan persagentschap IPS.