Mensenrechten naar dieptepunt in Azerbeidzjan

Agressie tegen critici is niet nieuw in het olierijke land in de Kaukasus, maar met het Olympische evenement voor de deur, lijkt het erop dat een opschoningsactie is begonnen die past in de Sovjettraditie. De Europese Spelen, een soort Olympische Spelen voor alleen Europese landen, worden volgend jaar voor het eerst gehouden.

De tactiek van de overheid valt in twee categorieën: strafrechtelijke vervolging en kritische beoordeling van financiële middelen. Sinds juni zijn verschillende leiders van plaatselijke ngo's, kritische bloggers en activisten van de oppositie gearresteerd en veroordeeld tot lange gevangenisstraffen. Zij worden beschuldigd van onder meer belastingontduiking, vandalisme en drugsbezit.

Op 30 juli werd een aanklacht ingediend tegen mensenrechtenactiviste Leyla Junus wegens verraad. Zij zit nu drie maanden vast, in afwachting van haar rechtszaak. Kort voor haar detentie hadden Junus en een groep medeactivisten de komst van de Europese Spelen "ongepast" genoemd voor een "autoritair land als Azerbeidzjan waar mensenrechten worden geschonden." Junus deed samen met medestanders een beroep op het Europese Olympische Comité (EOC) en de EOC-vertegenwoordiger bij de Europese Unie om het besluit om de Spelen in Bakoe te houden, terug te draaien.

Geldstromen

Junus' problemen met de overheid zijn niet uniek. De lijst met mensen die sinds juni veroordeeld zijn, leest als een 'Wie is Wie' van het Azerbeidzjaanse maatschappelijk middenveld. Op die lijst staan onder anderen Anar Mammadli, directeur van het Election Monitoring Center, zijn plaatsvervanger Bashir Sulejmanli en Hasan Husejnli, hoofd van de ngo Kamil Vetendash, een organisatie voor jongereneducatie. Ook Jadigar Sadigov, een activist van de oppositiepartij Musavat werd veroordeeld, evenals de bloggers Elsever Mursalli, Abdullah Abilov en Omar Mammadov.

De vervolging van de activisten volgt na wetswijzigingen die de overheid het recht geven ngo's uitgebreider door te lichten op financieel gebied en eerder boetes uit te delen. Bij niet-geregistreerde ngo's kan het ontvangen van subsidies en giften verboden worden. "Bakoe doet het op de Russische manier: geldstromen controleren en zo de situatie controleren", zegt politiek analist Elhan Shahinoglu, hoofd van het Atlas Onderzoekscentrum in Bakoe.

"Als de druk nog verder wordt opgevoerd, is het voor ngo's niet meer mogelijk om hun normale activiteiten uit te voeren", waarschuwt Elchin Abdullajev, lid van een ngo-netwerk dat is opgericht om intimidatietactieken te weerstaan.

Het feit dat de agressie tegen activisten plaatsvindt tijdens het zes maanden durende voorzitterschap van Azerbeidzjan van het Comité van Ministers van de Raad van Europa, het belangrijkste Europese mensenrechtenorgaan, lijkt voor de regering niet met elkaar in tegenspraak.

De repressie van de Azerbeidzjaanse overheid beperkt zich niet tot plaatselijke groepen. Ook internationale organisaties zijn in het vizier. Op 2 juli werd het kantoor in Bakoe van het National Democratic Institute, een Amerikaanse organisatie met een hoofdkantoor in Washington DC, gesloten. Volgens de autoriteiten had de organisatie zich schuldig gemaakt aan "het financieren van radicale jongerenbewegingen."

Emil Husejnov, directeur van het Instituut voor de Vrijheid en Veiligheid van Reporters, dat eveneens te maken heeft met financiële problemen, denkt dat die beschuldiging samenhangt met de angst van Bakoe voor een "Azerbeidzjaanse Euromaidan." Euromaidan is de naam van de protesten in Oekraïne die in februari leidden tot het aftreden van toenmalig president Janoekovitsj.

Revolutie

Volgens Husejnov worden de Verenigde Staten in Azerbeidzjan beschuldigd van het financieren van de revolutie in Oekraïne. "De Azerbeidzjaanse autoriteiten willen daarom voorkomen dat burgerorganisaties buitenlandse financiering ontvangen", zegt hij.

Gulnara Akhundova, vertegenwoordiger van de Deense ngo International Media Support, zegt dat de regering weigert donaties aan plaatselijke ngo's goed te keuren. "De meeste van onze partners in Azerbeidzjan kunnen daarom hun werk niet doen. Van sommige partners zijn de bankrekeningen bevroren", zegt ze. Een verklaring werd daarvoor niet gegeven.

De Azerbeidzjaanse president Ilham Alijev beweert dat zijn land geen problemen heeft met burgerrechten. Vorige maand zei hij tijdens een sessie van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), dat Azerbeidzjan "een democratisch land is waar vrijheid van vergadering, meningsuiting, media en internet gegarandeerd zijn."