KMO’s zijn de hoofdrolspelers in de Afrikaanse voedingsindustrie

Viola Kiptanui uit Langas, een buitenwijk van de stad Eldoret in Kenia heeft onlangs beslist om beter uit te zoeken waar het voedsel dat ze voor zichzelf en haar gezin koopt vandaan komt. “Nadat we werden geconfronteerd met gezondheidsproblemen leek het me noodzakelijk om beter te weten wat ik mijn gezin precies aanbied om te eten”, zegt de moeder van drie kinderen.

Elke dag uitzoeken wat de oorsprong is van het voedsel dat ze aankoopt, betekende voor haar een nieuwe manier van leven. Dankzij een nieuw initiatief dat kleine ondernemers bundelt, lukt haar dat gemakkelijker.

Hoofdrolspelers

In het plaatselijke shoppingcenter van Langas kunnen consumenten zoals Viola sinds kort immers terecht in iAgribizAfrica, een kruidenierszaak voor groenten en fruit die enkel werkt met de oogst van plaatselijke kleine boeren die rechtstreeks aan deze winkel verkopen.

“Zo’n ondernemingen zijn een ommekeer in vergelijking met de manier van werken van de afgelopen decennia”, zegt Thomas Reardon van de Michigan State University, auteur van het laatste Landbouwrapport voor Afrika (AASR) dat begin deze week werd voorgesteld tijdens de conferentie Africa Green Revolution Forum (AGRF) in Accra, de hoofdstad van Ghana.

Het rapport van 220 pagina’s, een initiatief van de Alliantie voor een Groene Revolutie in Afrika (AGRA), stelt dat kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) de hoofdrolspelers van de voedingsindustrie in Afrika zijn geworden.

Stille revolutie

64 procent van het voedsel op het continent is afkomstig van zulke kleinere bedrijven, slechts 16 procent komt van grote spelers uit de voedingsindustrie. De overige 20 procent is eigen kweek en consumptie van landbouwgezinnen.

“Er is een stille revolutie gebeurd in de private landbouwsector die kleine boerenbedrijven heeft gelinkt aan plaatselijke markten en groeiende steden in Afrika”, zegt Reardon. “Dit heeft boeren gestimuleerd om rechtstreeks aan markten te leveren.”

De KMO’s worden niet zelden door vrouwen geleid. Het zijn bedrijven die aan voedselverwerking, groothandel of verdeling doen en een hele resem diensten verzorgen, van transport en logistiek tot verkoop, inclusief die van meststoffen en zaden, zegt het rapport.

Betere tracering

Volgens de oprichter van iAgribizAfrica, de 27-jarige Rodgers Kirwa, is er een toenemende vraag naar voeding waarvan de oorsprong gemakkelijk kan achterhaald worden.

“Ik ben met mijn zaak gestart in 2018 en vandaag zijn er 40 kleine landbouwbedrijven aangesloten”, zegt hij.

“Het idee erachter is dat we de boeren zelf ook goed kennen zodat we een aanspreekpunt hebben en we niet alleen beter te weten komen hoe ze werken maar we hen ook kunnen begeleiden, adviseren en laten weten wat de klant verlangt op vlak van voedselveiligheid”, zegt Kirwa.

Naast zaakvoerder is hij ook lid van het online platform ‘Mkulima Young’ (jonge boer) dat tien partners telt waaronder enkele jonge landbouwdeskundigen, marketeers en social media-experts. Het platform heeft al dertigduizend volgers in Kenia en Oeganda, die op regelmatige basis gerichte informatie krijgen over ondernemen in de landbouw.

Weinig zichtbaar

“KMO’s zijn de grootste investeerders op vlak van nieuwe initiatieven om marktopportuniteiten te vinden in Afrika, en dat zal de komende tien à twintig jaar niet anders zijn”, zegt Agnes Kalibata, de voorzitter van AGRA in een verklaring. “Ze zijn niet altijd even zichtbaar maar staan klaar om verder te groeien en het helemaal te gaan maken. Wij brengen ze vandaag meer onder de aandacht.”

In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen, stelt het rapport dat multinationals een relatief kleine rol spelen als het aankomt op de aanwezigheid in de Afrikaanse voedingsketen.

Reardon ziet echter nog uitdagingen voor de KMO-sector. “De reis is begonnen maar de sector zit nog niet op zijn volledige potentieel. We hebben beleid nodig dat deze evolutie steunt, goede infrastructuur en de mogelijkheid voor KMO’s om zich ten volle te kunnen ontwikkelen.”

Successen in Ghana

Volgens hem zijn er al overheden die mee zijn gestapt in dit verhaal en dan zie je meteen dat hun steun en investeringen een positieve impact hebben.

In Ghana heeft de regering bijvoorbeeld de kost voor meststoffen voor de helft gesubsidieerd, een interventieprogramma dat sinds 2008 loopt toen bleek dat een voedselcrisis niet veraf was en de opbrengsten van de oogst beter konden.

Volgens Owusu Afriyie Akoto, Ghana’s minister van Voedsel en Landbouw, is dit programma “een enorm succes en heeft het boeren in staat gesteld om voldoende te produceren om goed te kunnen leven.”  

De volgende stap is volgens Vanessa Adams van AGRA, om in de juiste technologie en voedselsystemen te voorzien zodat de productie ook afgestemd is op de verkoop. “Succesvolle oogsten zijn fantastisch, maar enkel als ze nadien ook hoog scoren op de markt.”