Klimaatverandering bedreigt natuurlijk reumamiddel

De wortelknollen van de klimplant leveren een natuurlijke ontstekingsremmer die helpt bij artritis en andere vormen van gewrichtspijn. Europese producenten van natuurgeneesmiddelen halen de knollen al sinds de jaren zestig uit Namibië. Maar de plaatselijke verzamelaars werden uitgebuit en er was geen oog voor het voortbestaan van de waardevolle plant.

Eerlijke prijs

De meeste verzamelaars zijn Khwe's, een stam van de San. Zij zijn de oorspronkelijke bewoners van de droge streken waar de duivelsklauw voorkomt, en kunnen putten uit de kennis die hun voorouders opdeden als jagers en verzamelaars. In het uitgestrekte Bwabwatapark, een natuurgebied waar de plant nog veel voorkomt, heeft de Namibische milieu- en ontwikkelingsorganisatie IRDNC twee jaar geleden een project opgezet dat de handel in duivelsklauw duurzaam moet maken. De organisatie heeft een overeenkomst gesloten met een exporteur die de plaatselijke verzamelaars een eerlijke prijs garandeert. 361 inheemse verzamelaars kregen een opleiding waardoor ze voortaan weten hoe ze duivelsklauw moeten oogsten zonder de plant in gevaar te brengen.
De zoektocht naar de planten in het reservaat blijft een avontuur. "We roepen onze kinderen bijeen, laden genoeg water op onze ezels en vertrekken naar de vindplaatsen", zegt Johannes Litcholo, een vertegenwoordiger van de bewoners van het Bwabwatapark. "Soms stoten we op olifanten die ons water willen, soms moeten de verzamelaars de bomen in vluchten voor de leeuwen."
De knollen zijn indrukkend. Voorzichtig maakt Nguni Diyasen, een Khwe-vrouw, de aarde los met haar hak; daarna graaft ze met haar blote handen dieper. Een halve meter verder komt ze bij de lichtbruine, plompe wortelknol die ze zoekt. De knol is zo groot als haar onderarm.

Biokwaliteit

De duivelsklauwknollen worden van juni tot oktober geoogst; de verzamelaars moeten zich aan een vooraf vastgelegde maximumhoeveelheid houden. Vorig jaar leverde de oogst de verzamelaars in het Bwabwatapark elk ongeveer 40 euro op. De internationale recessie had de prijzen van 2008 gehalveerd. Ook dit jaar lijkt de prijs te gaan tegenvallen. Het IRDNC probeert de verzamelaars aan een certificaat te helpen dat de afnemers garandeert dat de knollen niet in aanraking gekomen zijn met bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Zo kunnen ze meer vragen voor hun oogst. De opbrengst van de knollen is heel belangrijk voor de inwoners van het natuurgebied – ze mogen immers niet jagen of aan moderne landbouw doen in het beschermde gebied.
De toekomst ziet er nog somberder uit voor de duivelsklauwverzamelaars. Door de klimaatverandering lijkt het nog droger te worden in de streek, waardoor de planten minder snel gaan groeien. En sommige delen van het reservaat worden geclaimd door de omliggende dorpen, die er graasgronden of akkers van willen maken. Op die plaatsen verdwijnt de duivelsklauw. Het gebruik van kunstmest zou ook in de aangrenzende gebieden de oogst van duivelsklauw van biologische kwaliteit onmogelijk maken.