Klimaatcrisis stuwt massamigratie

Een analyse van dertig studies naar de link tussen milieu en migratie, gepubliceerd in Nature Climate Change, toont aan dat er niet één factor is die migratie aanjaagt. Maar de meeste onderzoeken stellen dat milieufactoren een grote invloed hebben. Stijgende temperaturen, veranderende neerslagpatronen en plotse gebeurtenissen zoals orkanen zijn stuk voor stuk  ‘triggers’ voor migratie.

Verbetering

De analyse, door het International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA) in Oostenrijk en onderzoekspartners in heel Europa, heeft tot doel beleidsmakers te informeren over manieren om massamigratie te vermijden .

De studie toont aan dat twee van de bekendste recente massamigraties - de Syrische vluchtelingencrisis in 2015 en de “migrantenkaravaan” van Centraal-Amerika naar de VS in 2018 - deels toe te schrijven zijn aan de ernstige droogte in de getroffen landen van oorsprong.

Hoewel sommige studies concluderen dat milieufactoren niet de belangrijkste factor vormen voor migratie, zijn de meeste analyses het er wel over eens dat ze bij de primaire oorzaken zijn. De analyse waarschuwt overheden dan ook dat ze significant grotere migratiestromen kunnen verwachten in de toekomst. 

Rijk en arm

Opvallend is dat migratie niet vooral heeft te maken met arme mensen die in rijke landen proberen binnen te raken. De meeste migratie gebeurt binnen de grenzen van een land, tussen het platteland en de stad, met name in landen die sterk afhankelijk zijn van landbouw. Ook migratie tussen middeninkomenlanden komt veel voor. 

De armste mensen blijven meestal waar ze zijn, zelfs ondanks ecologische druk, omdat ze geen middelen hebben een verhuizing te financieren. Rijkere inwoners hebben vaak de middelen om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden, dus ook zij blijven vaker ter plaatse.

“Milieufactoren kunnen migratie stuwen, maar de omvang van dat effect hangt af van de specifieke economische en sociaalpolitieke omstandigheden in de landen”, zegt hoofdauteur Roman Hoffmann, onderzoeker aan het Duitse Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK).

“In zowel lage- als hoge-inkomenlanden is de impact van het milieu op migratie zwakker, omdat mensen ofwel te arm zijn om te verhuizen en dus in de val zitten, of, in rijke landen, omdat ze genoeg financiële middelen hebben om de gevolgen op te vangen. Het is vooral in middeninkomenlanden en regio’s die sterk afhankelijk zijn van landbouw dat we een sterk effect zien.”

De IIASA-analyse voorspelt in de toekomst stijgende migratie in landen in Centraal-Amerika, de Caraïben, Brazilië en Argentinië. In Afrika zijn het vooral de Sahelregio, die nu al aan het uitdrogen is, en Oost-Afrika, dat het grootste potentieel heeft voor klimaatmigratie.

India

Een van de meest zorgwekkende voorspellingen is dat India, met 1,3 miljard inwoners op weg om binnenkort het meest bevolkte land ter wereld te hebben, zich schrap moet zetten voor grootschalige migratiebewegingen. De hitte en overstromingen in het land kosten nu al aan honderden mensen per jaar het leven, en vele miljoenen die nog altijd afhankelijk zijn van kleinschalige landbouw kampen met de gevolgen van het veranderende klimaat. 

“Uit ons onderzoek blijkt dat de bevolking vooral risico loopt in Latijns-Amerika en de Caraïben, verschillende landen in Afrika ten zuiden van de Sahara - met name de Sahelregio en Oost-Afrika - en het westen, zuiden en zuidoosten van Azië”, zegt coauteur Anna Dimitrova van het Weense Instituut voor Demografie aan de Oostenrijkse Wetenschapsacademie.

Hoewel het rapport tot doel heeft om regeringen voor te bereiden op migraties die onvermijdelijk zullen gebeuren in de toekomst, met ingewikkelde consequenties voor zowel de migranten als hun doellanden, blijkt uit het onderzoek dat het temperen van de klimaatverandering en de stijgende temperaturen de beste manier is om een komende crisis te vermijden.

“De beste manier om de betrokkenen te beschermen is het wereldwijde klimaat stabiliseren door de uitstoot van broeikasgassen snel terug te dringen en tegelijk in te zetten op aanpassingsstrategieën”, zegt Jesus Crespo Cuaresma, hoogleraar Economie aan de Weense Universiteit en verbonden aan IIASA.