"Kennis van de oceanen is van levensbelang voor de ontwikkeling van Afrika"

“Hoe kleiner de kloof tussen wetenschappers en beleidmakers, hoe groter de impact van onderzoek op de vooruitgang van een land”. Dat is de stelling van onderzoekster Rondrotiana Barimalala, die als een van de hoofdauteurs meewerkt aan het volgende rapport over klimaatverandering van de Verenigde Naties, dat in 2022 wordt gepubliceerd.

Barimalala is geboren en getogen in Madagaskar, maar al sinds maart 2107 werkzaam aan de universiteit van Kaapstad in Zuid-Afrika. Haar onderzoek toont aan hoe temperatuuranomalieën in de oceanen overstromingen en droogte kunnen veroorzaken in Oost-Afrika en tot hevige regens leiden in West-Afrika.

Rondrotiana Barimalala is de enige vrouw uit Franstalig Afrika die werd aangeduid als fellow onderzoeker voor de Future Leaders-African Independent Research (FLAIR) afgelopen mei. Dit onafhankelijke studiebeurssysteem kent voor twee opeenvolgende jaren tot 330.000 euro toe aan wetenschappers. 

Hoe bent u er als jonge Afrikaanse vrouw in geslaagd om de stereotypen te overwinnen en een prominente wetenschapper te worden?

Barimalala: “Ik ben opgegroeid met de evidentie dat een vrouw wetenschapper kan worden. Mijn moeder was leerkracht chemie en fysica. Wij hadden het thuis vaak over basisfenomenen uit de fysica en we hebben het er nu soms nog over. Op geen enkel moment heb ik gedacht dat ik als vrouw geen wetenschapper kon worden. Er zijn nu ook vele organisaties van vrouwen in de wetenschap, zoals Ikala STEM in Madagaskar, waar ik lid van ben. Die verenigingen steunen meisjes die wetenschapper willen worden en moedigen hen aan. Ik vind dat erg nuttig want vrouwen in de wetenschap kunnen elkaar steunen en hun ervaringen en uitdagingen met elkaar delen.”

U bent een van de negenentwintig onderzoekers die dit jaar een FLAIR-studiebeurs toegekend krijgen. Wat wilt u bereiken met deze beurs en op welke impact hoopt u voor Afrika?  

“Mijn project is het analyseren van de rol die oceanen spelen in de vorming en intensiteit van tropische cyclonen in de zeestraat, Straat Mozambique. Tropische cyclonen zijn een van de natuurfenomenen met de grootste vernielingskracht, met een hoge tol aan mensenlevens en vernieling van kustgebieden tot gevolg. Van alle schadelijke weerfenomenen zijn cyclonen de meest verwoestende: in 2018 veroorzaakten ze een economisch verlies van 64 miljard euro, en in de jaren 2000 tot 2017 liep de economische schade op tot een gemiddelde van 58 miljard euro per jaar, volgens de rapporten van Weather, Climate & Catastrophe Insight in 2019.

“We zijn geneigd te kijken naar de gevolgen en niet naar de oorzaken van cyclonen, waardoor we steeds achterlopen op de feiten. De landen die het meest kwetsbaar zijn voor cyclonen aan de Straat Mozambique – Madagaskar, Malawi en Mozambique – zijn ook mee van de armste ter wereld. De schade die tropische cyclonen er aanrichten, laat heel veel sporen na. De resultaten van mijn studie zullen van nut zijn om deze landen beter voor te bereiden op tropische cyclonen en de impact ervan te verminderen.”

U bestudeert de invloed van het klimaat op de oceanen. In welke mate is dat extra belangrijk voor Afrika, waar er zoveel fundamentele problemen zijn?  

“Mijn werk spitst zich voornamelijk toe op de interactie tussen de lucht en het oceaanwater. De atmosfeer en de oceanen zijn twee grote systemen die je niet kunt loskoppelen als je het fenomeen klimaat wil begrijpen. De hoofdfocus van mijn studie ligt op de interactie tussen deze twee systemen.

“Oceanografie is essentieel om het hele klimaatsysteem te begrijpen, zeker nu de klimaatverandering ons voor een van de grootste uitdagingen stelt in Afrika. Abnormale temperaturen in de Indische Oceaan kunnen leiden tot overstromingen of droogte in Oost-Afrika. Deze fenomenen komen helaas vaak voor en belemmeren de socio-economische ontwikkeling van de hele regio. Hetzelfde geldt voor anomalieën in de temperatuur van de Atlantische Oceaan, en hun impact op de regens in West-Afrika.”

“Dit alles leidt tot een brede waaier aan problemen, gaande van voedseltekorten tot stadsvlucht en problemen met elektriciteit – de productie daarvan hangt onder meer af van waterkrachtcentrales. Daarom ben ik van mening dat de oceanografie van fundamenteel belang is en dat het belang ervan massaal wordt onderschat in Afrika. Als je dit bespreekt met marinebiologen of andere wetenschappers uit gelinkte disciplines, zullen er nog veel meer redenen bovenkomen om oceanografie als een essentiële studie te zien. Bovendien zetten de VN de blauwe economie in de schijnwerpers. Afrika moet er echt meer gewicht aan geven.”

Wat zijn de grootste uitdagingen voor Afrika op het vlak van oceanografisch onderzoek? 

“Ik denk dat Afrika om te beginnen het belang ervan in moet zien. Dat is de grootste uitdaging volgens mij. Het is tijd om fundamentele inzichten te krijgen, daar besluiten uit te trekken en die ook uit te voeren. En dat geldt zowel voor beleidsmakers als voor de burgers in het algemeen.” 

Hoe wil u bijdragen aan een groeiend bewustzijn hierrond? 

“Ik hoop te kunnen samenwerken met de nationale weerkundige dienst en de universiteiten van Madagaskar, zodat we een solide klimaatonderzoeksgroep kunnen opzetten. Volgens mij is dat een prioriteit voor de ontwikkeling van het land.” 

Waarom hebt u gestudeerd en onderzoek gedaan in een ander land dan het uwe?

“Voor studenten hoger onderwijs in ontwikkelingslanden zijn studies in het buitenland een kans die je moet grijpen, eerder dan een persoonlijke voorkeur. Ik zou het elke student aanraden. Zo’n opportuniteit geeft je de kans om dingen op een andere manier te bekijken en te leren van beroemde experts. Dat is belangrijk.

“Zelfs al woon en werk ik niet in Madagaskar, mijn studie gaat wel voornamelijk over het eiland en dat zal mijn bijdrage zijn tot de ontwikkeling van het land - als er rekening wordt gehouden met mijn bevindingen.“

U bent afkomstig uit een Franstalig land en werkt nu als onderzoeker in een Engelstalig land. Hoe hebt u die taalbarrière overwonnen?

“Ik moest wel Engels leren. Van zodra ik Madagaskar had verlaten, communiceerde iedereen met mij in het Engels, inclusief mijn flatgenoten. Alle leerboeken en lessen waren in het Engels. Ik had geen andere keuze dan de taal te leren, en ik leer nog elke dag bij.  Ik zag het als een mooie kans om een wereldtaal te leren.” 

Bent u op specifieke problemen gestoten tijdens uw studies en onderzoek?

“Toen ik nog studeerde in Madagaskar, was een van de grote problemen het gebrek aan toegang tot up-to-date bronnen zoals boeken en tijdschriften. Ik hoop dat dat inmiddels veranderd is. Toch hebben die oude boeken en informatie me een heleboel geleerd over de beginselen en de oorsprong van verschillende theorieën. Dat was fantastisch, en ik ben heel blij dat ik dat heb meegekregen. 

“De uitdaging nu is hoe ik op een efficiënte manier het resultaat van mijn werk kan communiceren, zodat het een land vooruithelpt in zijn ontwikkeling. Overal ter wereld is er een kloof tussen onderzoekers en beleidmakers, en in Afrika is die nog groter. Hoe sneller we die kloof kunnen dichten, hoe groter de impact van onderzoek op de ontwikkeling van een land.”

Welk advies wil u jonge Afrikanen meegeven die succesvol willen zijn in hun wetenschapsstudies en onderzoek? 

“Ik zou zeggen dat er zich overal uitdagingen stellen. Het gaat erom de juiste mindset te hebben. Je kunt het als je het echt wil. Dream big!” 

Bron: SciDev.net