Japan twijfelt aan vreedzame grondwet

Het is de duidelijkste boodschap tot nog toe dat Abe het belangrijke Artikel 9 in de Japanse grondwet wil herschrijven. De premier hoopt tegen 2020 klaar te zijn, een moment van "hergeboorte" voor het land.

De Liberale Democratische Partij (LDP) van Abe kwam in 2012 aan de macht. Sindsdien heeft ze de defensiepolitiek stapje voor stapje aangepast om de Japanse 'Zelfverdedigingstroepen' ruimer in te zetten, binnen de limieten van Artikel 9.

Het bewust artikel stelt: "Het Japanse volk, oprecht hopend op een internationale vrede gebaseerd op recht en orde, doet voorgoed afstand van het soevereine recht van naties tot oorlogvoering en van het recht om internationale conflicten te beslechten door middel van de dreiging of het gebruik van geweld. Om het doel van bovenstaande paragraaf te bereiken, zal Japan geen land-, zee-, en luchtmacht behouden, alsook geen andere capaciteiten voor oorlogvoering. Het recht van de staat tot oorlogsvoering zal niet erkend worden."

Escortes

Een wet uit 2015 herinterpreteerde het bewuste artikel al om de strijdkrachten toe te laten geallieerden te helpen, met name in het geval van gemeenschappelijke verdediging. Dat gebeurde voor het eerst toen het grootste Japans oorlogsschip, de Izumo, een Amerikaans bevoorradingsschip escorteerde voor de kust van Japan.

Die escorte was een puur symbolisch, maar krachtig diplomatiek signaal: Japan was voortaan klaar om de VS te assisteren bij militaire acties in de regio, met name in het afschrikken van Noord-Korea en – meer impliciet – China.

In april deed ook een Japanse destroyer mee met de Izumo bij het escorteren van de USS Carl Vinson, die de Amerikaanse president Donald Trump gestuurd om Noord-Korea af te schrikken.

De Japanse Zelfverdedigingstroepen houden al langer gemeenschappelijke oefeningen met de VS. Dat is mogelijk onder de grondwet als training voor zelfverdediging. Maar deze machtsvertoning vlakbij Noord-Korea was een duidelijke demonstratie van de Japanse bereidheid om oorlog te voeren aan de zijde van de VS als dat nodig mocht blijken.

Zelfverdedigingstroepen

In een interview na de videotoespraak suggereerde Abe dat Artikel 9 oorlogvoering zou blijven afkeuren. Hij stelt voor een paragraaf toe te voegen die het bestaan van de Zelfverdedigingstroepen formeel erkent en ze een grondwettelijke basis geeft.

Volgens Abe zou zijn partij LDP niet de controversiële hervormingen door willen voeren die het voorstelde in 2012. Toen wilde de partij de Zelfverdedigingstroepen vervangen door "nationale gewapende krachten". Deze keer zoekt de LDP een brede consensus met andere politieke partijen.

In de eerste parlementaire debatten na zijn uitspraken verwierp Abe de kritiek van de oppositie dat het amendement van Artikel 9 de inzet van troepen in het buitenland mogelijk zou maken.

De vredelievende clausules zouden behouden blijven, en Japanse strijdkrachten zouden niet mee kunnen vechten in het buitenland, zei hij. De premier wees er op dat veel grondwetspecialisten het bestaan van de strijdkrachten als ongrondwettelijk bestempelen, en een wijziging zou die ambiguïteit wegwerken.

Lange procedure

Om een grondwetswijziging door te voeren moeten eerst de relevante artikelen aangeduid worden – in dit geval Artikel 9 – en moet de Commissie Grondwetsonderzoek in het parlement de herzieningen opstellen.

Die moeten vervolgens beoordeeld worden door de Grondwetscommissies van beide kamers in het parlement, en en vervolgens door de plenaire sessie van beide kamers. Daarbij is minstens een tweederde meerderheid nodig. Vervolgens moet ook de bevolking zich nog uitspreken middels een referendum, waarbij een simpele meerderheid volstaat.

Als dat referendum gehouden wordt na de Olympische Spelen in Tokio in 2020, dan komt het ook na de volgende verkiezingen van het lagerhuis eind 2018 en het hogerhuis in 2019. Abe wil zich laten herverkiezen als LDP-leider in 2017 voor een derde termijn. Daarmee zou hij de langst dienende premier worden in Japan sinds de Tweede Wereldoorlog. En het zou hem de kans geven om Artikel 9 eindelijk aan te passen.

Obstakels

Maar er zijn ook grote obstakels: de geplande verhoging van de BTW in oktober 2019 is onpopulair en dreigt de LDP de tweederdemeerderheid in de beide kamers van het parlement te kosten.
Bovendien kan de herziening van de grondwet de oppositie verenigen, die nu nog verdeeld is. De Democratische Partij, de grootste oppositiepartij, haalde amper 6,7 procent in de laatste peiling door de publieke omroep NHK, tegenover 38,1 procent voor de LDP.

De grootste struikelblok kan echter de vreedzame instelling zijn bij de meerderheid van de Japanners. Uit een recente opiniepeiling van Kyodo News blijkt dat 49 procent de grondwetswijziging steunt, tegenover 47 procent tegenstanders. Een andere peiling door NHK telde 25 procent voorstanders, met 57 procent tegenstanders.

Abe heeft het debat nieuw leven ingeblazen, maar het is dus nog lang niet zeker dat het artikel in 2020 ook echt veranderd wordt.

Bron: The Conversation