Internationale adopties in vrije val

Ethiopië verbood in januari de buitenlandse adoptie van Ethiopische kinderen, en werd daarmee het meest recente land dat de praktijk verbiedt of sterk beperkt. In de voorbije decennia deden ook Zuid-Korea, Roemenië, Guatemala, China, Kazachstan en Rusland hetzelfde - allemaal voormalige toplanden wat buitenlandse adoptie betreft.

In 2005 werd nog bijna 46.000 kinderen over de landsgrenzen heen geadopteerd. Ongeveer de helft onder hen ging een nieuw leven tegemoet in de Verenigde Staten. Maar tegen 2015 was dat cijfer met 72 procent gedaald tot zo’n 12.000.

De meeste internationale adoptiekinderen zijn nu afkomstig uit China, de DRC Congo en Oekraïne. Maar zelfs China, dat een van de toplanden was in de jaren negentig, heeft de buitenlandse adoptie van Chinese kinderen teruggeschroefd met 86 procent.

Wat zijn de - reële en verzonnen - redenen voor die enorme terugval? We beschrijven ze in ons boek Saving International Adoption: An Argument from Economics and Personal Experience.

In het belang van het kind

Als landen met veel buitenlandse adopties daar plots een einde aan willen maken, geven ze vaak voorbeelden van misbruik. Een strenger beleid is volgens de politici dan ‘in het belang van het kind’.
In 2012 bijvoorbeeld, toen het Russische parlement stemde voor een adoptieverbod door Amerikaanse burgers, noemen de parlementsleden de nieuwe wet naar de twee jaar oude Dima Yakovlev, die stierf nadat hij door zijn adoptievader was achtergelaten in een hete auto.

Ook de Ethiopische parlementsleden verwezen naar een geval in 2012 waarbij een dertienjarig Ethiopisch meisje stierf aan onderkoeling en ondervoeding.

Maar hoewel dergelijke zaken erg veel aandacht krijgen, zijn ze zeldzaam. Onder de zestigduizend Russische kinderen die in voorbije twintig jaar in de VS werden geadopteerd, zijn er maar negentien gekende gevallen van misbruik of verwaarlozing, stelt de Christian Science Monitor. Dat is amper 0,03 procent. In Rusland komt kindermisbruik meer dan 25 keer zoveel voor.

Dergelijke statistieken stellen dus vragen bij de uitleg dat het “in het beste belang van het kind is” om buitenlandse adoptie te stoppen.

Politiek en vernedering

Uit onze analyse blijkt dat het adoptiebeleid van landen eerder politiek beïnvloed is. Rusland eindigde de Amerikaanse adopties amper twee weken nadat de VS in 2012 de Magnitsky Act hadden goedgekeurd, die sancties oplegde aan Russische politici die de VS als corrupt bestempelen. Toen hem werd gevraagd naar het verbod, legde de Russische president Poetin zelf bijna letterlijk de link, en zei hij dat het land “niet vernederd zou worden”.

Politieke druk kan ook vanuit het buitenland komen. Toen Roemenië begin deze eeuw toenadering zocht tot de Europese Unie, stelde het paal en perk aan alle internationale adopties. De Europese rapporteur voor het Roemeense toetredingsproces, Emma Nicholson, was een fel tegenstander van de praktijk.

We ontdekten ook dat gêne landen tot een verbod kan aanzetten. Dat was bijvoorbeeld het geval voor Zuid-Korea na negatieve berichten in de media tijdens de Olympische Spelen in 1988. De opmerking van sportcommentator Bryant Gumbel dat het grootste exportproductie van het land zijn kinderen waren - viel in Seoel niet in goede aarde.

En nadat Guatemala een moratorium instelde, toonde een voormalig lid van de adoptiecommissie zich trots. “Ons imago als exporteur van kinderen is nu veranderd”, zei hij. “Guatemala heeft zijn waardigheid terug.”

Ook adoptieschandalen spelen een rol. Elk belangrijk oorsprongsland voor internationale adopties kreeg te maken met beschuldigingen van kinderhandel, waarbij ouders geld aangeboden kregen om hun kinderen op te geven. Er zijn ook zeldzame gevallen van kinderen die gekidnapt zijn om ze voor adoptie aan te bieden.

Hoewel ze zelden voorkomen, krijgen dergelijke gevallen heel wat negatieve aandacht in de pers, en daarmee ook druk van kinderrechtenorganisaties als Unicef en Save the Children.

Wie is de baas

Het Adoptieverdrag van Den Haag had tot doel dergelijke problemen op te lossen door adopties transparanter en veiliger te maken. Het akkoord uit 1993, dat in de decennia daarna door 103 landen werd ondertekend, voorziet in uniforme regels voor adopties over de hele wereld.

Maar hoewel het verdrag internationale adopties moest aanmoedigen, was het effect volgens veel deskundigen eerder andersom. Armere landen hebben het vaak moeilijk om de strenge internationale standaarden van Den Haag te halen, zoals de oprichting van een centraal adoptieagentschap, accreditering voor lokale agentschappen en strenge procedures.

Zelfs nadat Vietnam de internationale conventie had geratificeerd in 2008, weigerde het Amerikaanse State Department adoptiekinderen uit het land omdat Vietnam niet zou voldoen aan de regels van Den Haag.

De strenge internationale regels maken adoptie ook duurder door taksen op te leggen aan agentschappen, adoptie-ouders, weeshuizen en landen. We zijn van mening dat de toenemende kosten - in sommige landen tot 18 procent - zullen leiden tot een daling van het aantal internationale adopties.

De hoge prijs van minder adopties

Critici zullen de dalende trend in internationale adopties toejuichen. Ze geven als voornaamste redenen dat buitenlandse adoptie kinderen vervreemdt van hun ‘geboortecultuur’, arme moeders uitbuit en kinderhandel in de hand werkt.
Maar in ons boek vinden we krachtige - zij het soms oncomfortabele - argumenten ten voordele van internationale adoptie. Als een kind van een wanhopige, arme familie onderdak vindt bij ouders in een rijk land, dan zijn de materiële voordelen voor dat kind significant.

Kinderen in rijke landen hebben een veel grotere kans op degelijke onderwijs, bijvoorbeeld. Tegenover de geletterdheid van van 50 procent bij mannen en 23 bij vrouwen in Ethiopië, staat een geletterdheid van 100 procent in de meeste hoge-inkomenslanden zoals Canada en Noorwegen.

Uit ons onderzoek blijkt zelfs dat adoptie levens kan redden. We onderzochten het sterftecijfer bij kinderen jonger dan vijf in Ethiopië en Guatemala en berekenden zo dat adopties vanuit de VS tussen 2005 en 2011 naar schatting meer dan zeshonderd kinderen het leven hebben gered.

Studies tonen bovendien aan dat de emotionele gevolgen voor gekleurde kinderen die door blanke ouders worden opgevangen minder ernstig zijn dan vaak wordt aangenomen. De adoptiekinderen doen het op een brede waaier van indicatoren rond zelfbeeld en eigenwaarde vaak even goed als hun niet-geadopteerde broers en zussen.

Internationale adoptie kan de armoede niet uit de wereld helpen. Maar de adopties stoppen straft duizenden kwetsbare kinderen en hun potentiële ouders over de hele wereld. Niemand heeft daar belang bij.

Bron: The Conversation