Inheemse volken krijgen erkenning, maar actie blijft uit

Het Permanente Forum voor Inheemse Zaken (UNPFII) buigt zich dit jaar over de VN-Verklaring voor de Rechten van Inheemse Volken, die tien jaar geleden is aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Meer dan duizend vertegenwoordigers van inheemse volken uit de hele wereld zijn voor deze bijeenkomst naar New York gekomen.

“Dat de Verklaring werd aangenomen, was een belangrijke erkenning van de rechten van inheemse volken”, zei UNFPII-voorzitter Mariam Wallet Aboubakrine tijdens de openingsceremonie. Willie Littlechild, chief van Ermineskin Cree Nation, liet zich in soortgelijke bewoordingen uit. Hij stelde dat inheemse bevolkingsgroepen tot de jaren 1980 geen stem hadden op het internationale toneel. In die tijd ontstond er voor het eerst discussie over het creëren van een speciaal instrument om inheemse volken wereldwijd te beschermen.

Naast de Verklaring hebben de Verenigde Naties nu verschillende mechanismen die zich richten op inheemsen volken, inclusief UNPFII en een speciale rapporteur voor de rechten van inheemse volken. “Van niets naar vier mechanismen bij de VN is een aanzienlijke prestatie”, zei Littlechild.

SDG’s

De Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s), die in 2015 werden aangenomen door de internationale gemeenschap en die de ontwikkelingsagenda voor 2030 vormen, verwijzen ook direct naar inheemse kwesties. Bij de Millenniumdoelen (MDG’s), die in 2015 afliepen, was dat nog niet het geval.

De implementatie van de VN-Verklaring voor de Rechten van Inheemse Volken kent echter nog steeds uitdagingen. Littlechild uit in een interview zijn bezorgdheid over de situatie in Canada. “Justin Trudeau was de eerste president die überhaupt gekeken heeft naar de VN-verklaring. Maar het is nu zaak om er ook iets mee te doen.”

Na de formele aanname van de Verklaring in 2016 stelden velen dat Trudeau de rechten van inheemse groepen heeft geschonden door diverse controversiële oliepijpleidingen goed te keuren. Dat zou gebeurd zijn zonder volledige instemming van die inheemse groepen, terwijl de leidingen impact hebben op hun land. Een van die pijpleidingen is de Trans Mountain Expansion-pijpleiding, die slechts steun kreeg van 40 van de 139 inheemse groepen die langs de geplande route leven.

Armoede

Artikel 19 van de Verklaring benadrukt het belang van toestemming. Daarin staat dat overheden de lokale bevolking tijdig moeten inlichten en consulteren, zodat die op basis van voldoende informatie tijdig kan beslissen wel of niet in te stemmen met projecten. Recht op land en natuurlijke hulpbronnen is ook een belangrijk punt in de Verklaring.

Zowel Aboubakrine als Littlechild wijzen op het belang van inclusieve discussies en besluitvorming op internationaal en nationaal niveau. Alleen zo kunnen volgens hen de inheemse rechten beschermd worden. “Bepaalde traditionele kennis van oudsten is essentieel om te komen tot veilige ontwikkeling of om het milieu te beschermen”, zegt Littlechild.

Inheemse volken hebben wereldwijd disproportioneel te maken met armoede, gezondheidsproblemen en discriminatie. Volgens het VN-Departement voor Economische en Sociale Zaken (DESA) maken inheemse groepen 5 procent van de wereldbevolking uit, terwijl 15 procent van de armsten wereldwijd inheems is.