Hoe Chili een onwaarschijnlijk winnaar werd in de vaccinrace

Op het moment van schrijven had Chili bijna 90 miljoen vaccindoses besteld, genoeg om de bevolking van 19,2 miljoen mensen twee keer te vaccineren. Het land verwacht vaccins van Pfizer, AstraZeneca, Sinovac, Johnson & Johnson en van het wereldwijde vaccinleveringsprogramma Covax.

Hoe slaagde dit kleine land erin hetzelfde te presteren als de rijkste landen in de wereld, als het gaat om het reserveren van vaccins? Financiën spelen zeker een rol, maar niet op dezelfde manier als bij de andere landen die koplopers zijn in de vaccinrace.

Grote ongelijkheid

Chili is geen arm land. Het is een van de snelstgroeiende Latijns-Amerikaanse economieën van de afgelopen decennia. Het land is ook lid van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de “club van voornamelijk rijke landen” die landen samenbrengt met de hoogste inkomensniveaus en een hoge score op de menselijke ontwikkelingsindex. De inkomensongelijkheid is in Chili echter groter dan in eender welk ander OESO-land: die ligt 65 procent hoger dan het OESO-gemiddelde.

Het gevolg hiervan is dat Chili eind 2019 in een sociaalpolitieke crisis belandde. De ongelijkheid leidde tot massale demonstraties en gewelddadige rellen. De regering kreeg te maken met de ernstigste sociale onrust sinds het einde van de dictatuur van Pinochet. De populariteit van president Sebastián Piñera daalde naar een dieptepunt. Geen enkele leider kreeg zo weinig steun van de bevolking sinds het land in 1990 opnieuw gedemocratiseerd is.

In juni 2020 leidde een sterke stijging van het aantal covid-19-gevallen tot stevige kritiek op het regeringsbeleid ten aanzien van de pandemie. Ook dat deed de positie van de president geen goed. Piñera, wiens termijn later dit jaar afloopt, leek daarna te beseffen dat het veiligstellen van genoeg vaccins de enige manier was om zijn populariteit te vergroten.

Hoe rechtvaardig je een lage vaccinprijs?

Dit betekende dat Piñera precies het tegenovergestelde deed van wat hij eerder poogde te doen. Voordien wou hij steeds een beeld van Chili schetsen als stabiel land met een gezonde economie. Om betere deals te kunnen sluiten met farmaceutische bedrijven schetste Piñera het tegenovergesteld beeld tegenover farmaceutische bedrijven.

Chili’s status als hooginkomenland in de ogen van de Wereldbank vormt een belemmerende factor als het gaat om onderhandelingen met vaccinfabrikanten. Om een lagere prijs te betalen, moest de regering laten zien dat - als gevolg van de pandemie en de sociaalpolitieke crisis - de economische situatie dusdanig verslechterd was dat die een lagere vaccinprijs rechtvaardigde.

Dit scenario, met Chili als een land met economische problemen, lijkt gewerkt te hebben. Piñera en de Chileense regering hebben het spel gespeeld zoals het moest om hun eigen overlevingskansen te vergroten.

Ook Chinese vaccins besteld

De Chileense regering dankt het succes echter niet alleen aan hun bewering dat er geen geld is. Er werd voor de zekerheid ook ingezet op veel verschillende vaccins, in verschillende ontwikkelingsstadia.

Hoewel andere regeringen dit ook hebben gedaan, deed Chili dit al in een heel vroeg stadium. Er vonden al vroeg onderhandelingen plaats met farmaceutische bedrijven, inclusief koplopers zoals AstraZeneca en Pfizer, maar ook met Johnson & Johnson, dat minder ver was met de vaccinontwikkeling. De Chileense traditie van open handel hielp hierbij mee: Chileense onderhandelaars zijn vaardig, hebben veel internationale contacten en zijn gewend aan onzekere situaties.

Het is fair om te stellen dat de diversificatiestrategie van Chili veel verder ging dan die van andere landen. Het land zette zijn kaarten ook op CoronaVac, het vaccin van het Chinese bedrijf Sinovac. Hiervan werden 60 miljoen doses besteld. De meeste westerse landen kozen daarentegen alleen voor westerse vaccins, ondanks het feit dat Chinese bedrijven beter in staat zijn grote hoeveelheden te produceren en hun vaccins eenvoudig te vervoeren zijn.

Welkom voor klinische tests

Deelnemen aan klinische tests met covid-19-vaccins versterkte bovendien de onderhandelingspositie van Chili. AstraZeneca, Johnson & Johnson, Sinovac en CanSino deden allemaal fase 3-testen in het land.

Chili heeft strenge regels voor deelname aan klinische tests, maar dit weerhield de vaccinontwikkelaars er niet van om hier onderzoek uit te voeren. Dat Chileense universiteiten voor de uitbraak van de pandemie al nauwe banden hadden met deze farmaceutische bedrijven, hielp hierbij waarschijnlijk mee.

De pauselijke Katholieke Universiteit van Chili, bijvoorbeeld, had al een relatie met Sinovac voor de ontwikkeling van vaccins tegen luchtwegvirussen voordat covid-19 toesloeg. Het was dus niet zo moeilijk om de Chileense autoriteiten ervan te overtuigen geld beschikbaar te stellen voor een test met CoronaVac in het land. In ruil daarvoor beloofde Sinovac doses in een vroeg stadium en tegen een lagere vaccinprijs.

Nog meer doses, graag

Het ambitieuze doel van de Chileense regering is om 80 procent van de bevolking te vaccineren voor juni 2021. Ondanks het feit dat daarvoor al het dubbele aantal doses besteld is, wordt momenteel nog onderhandeld over aanvullende deals, voor het geval de contracten niet worden nagekomen.

De uitrol van de vaccinatiecampagne is pas in februari begonnen, maar het gaat vlot. Het Chileense zorgsysteem heeft al ervaring met massavaccinatiecampagnes. In het hele land werden vaccinatiecentra opgezet.

De strategie die Chili heeft ingezet om een van de eerste landen met genoeg vaccins te zijn, lijkt vruchten af te werpen. Het is echter nog te vroeg om te voorspellen of dit een positief effect zal hebben op de populariteit van Piñera en zijn regering.

Veronica Diaz-Cerda geeft les in de vakgroep international relaties aan de Aston-universiteit in Birmingham.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner The Conversation.