Het antwoord op de stijgende levensduurte én de klimaatcrisis? Energie besparen

Toen de RTBF-televisieproducent Hadrien Wastiaux twee jaar geleden aan een huizenjacht begon in Brussel, wist hij dat hij zou moeten investeren in wat groene renovaties gezien de hoge leeftijd van vele gebouwen. Maar hij realiseerde zich niet hoeveel kopzorgen hem dat zou opleveren. “Je ziet door de bomen het bos niet meer”, zegt hij.

Van het worstelen met eindeloze bureaucratie tot problemen met het verkrijgen van leningen en toegang tot informatie… Het gaat zover dat hij bijna op het punt staat om goedkopere opties buiten de Belgische hoofdstad te zoeken.

De 39-jarige Wastiaux was verrast toen hij ontdekte dat groene verbouwingen doorvoeren zo ingewikkeld is, terwijl de voordelen van energiebesparing goed gedocumenteerd zijn. Het zijn niet te onderschatten instrumenten bij het bedwingen van de klimaatverandering. “Het zou verplicht moeten zijn omdat we geen andere keuze hebben”, vindt hij. 

Energieconsumptie van China uitsparen

Het terugdringen van het energieverbruik is de goedkoopste en meest doeltreffende manier om de factuur te verlagen. Tegelijkertijd zorgen energiezuinige woningen ook voor minder CO2-uitstoot, waardoor ook het tempo van de opwarming van de aarde vertraagd wordt, zeggen voorstanders van energie-efficiëntie.

Een nieuwe analyse van het International Energy Agency (IEA) toont dat wanneer we de verbetering van de energie-intensiteit versnellen tot 4 procent per jaar (een verdubbeling van het huidige tempo), de wereld tegen 2030 het jaarlijkse energieverbruik van China zouden kunnen besparen. Energie-intensiteit is de verhouding van de wereldwijde energievoorziening per eenheid van het bruto binnenlands product

Een wereldwijde inspanning op het gebied van energie-efficiëntie (dus met minder energieverbruik hetzelfde resultaat behalen) zou het olieverbruik met bijna 30 miljoen vaten per dag kunnen verminderen, ongeveer driemaal de Russische productie in 2021. Bovendien zou dat de energierekening van gezinnen tegen het einde van het decennium met 615 miljard euro per jaar kunnen verlagen, aldus het IEA-rapport.

Dit jaar heeft de oorlog in Oekraïne de internationale energiemarkten ernstig verstoord. In combinatie met de Europese afhankelijkheid van Russische olie en gas, is het daardoor urgenter dan ooit geworden om verspillende gewoontes af te leren.

“De crisis heeft in de schijnwerpers gezet dat energiebesparing cruciaal is om energieonafhankelijkheid te bereiken... en dat het energie-efficiëntiebeleid niet genoeg prioriteit krijgt”, zegt Arianna Vitali, secretaris-generaal bij The Coalition for Energy Savings, een Brusselse non-profit.

Drempels om te renoveren

EU-landen hebben verschillende van ’s werelds oudste woningarealen. Gebouwen zijn dan ook goed voor meer dan een derde van de koolstofuitstoot van de EU.

De helft van de woongebouwen in de meeste EU-landen is gebouwd vóór 1970, toen de regulering van woningisolatie haar intrede deed. De EU is nu van plan om tegen 2030 zo’n 35 miljoen woongebouwen te renoveren, op een totaal van 119 miljoen.

Huizen beter isoleren, zodat ze minder warmte opnemen en verliezen, is een belangrijke manier om energie te besparen. Volgens de denktank Buildings Performance Institute Europe kan het isoleren van zolders en daken alleen al tot 14 procent van de verwarmingsenergie in woningen besparen.

Het type huisvesting in sommige EU-landen is een andere uitdaging. In Ierland bijvoorbeeld vormen eengezinswoningen 80 procent van de woongebouwen, terwijl in Spanje en Estland appartementsblokken domineren.

Het aanvragen van een renovatievergunning voor meergezinswoningen kan op juridische en administratieve drempels stuiten. 

Spanje is een land dat dergelijke knelpunten heeft proberen aan te pakken door het eigendomsrecht te hervormen in 2021. Zo is er bij stemming onder gezamenlijke eigenaren van onroerend goed slechts een gewone meerderheid nodig om tot verbouwingen over te gaan.

“Dit is natuurlijk eenvoudiger en gemakkelijker te bereiken dan hogere drempels op te werpen”, zegt Monika De Volder van BEUC, een in Brussel gevestigde ngo die de consumentenrechten in de EU verdedigt.

Kennis is macht

Het vinden van de juiste informatie is cruciaal voor het opstarten van renovatieprojecten thuis. Om hierbij te helpen, roepen voorstanders van energie-efficiëntie de lokale autoriteiten in Europese steden op om one-stop-shops op te zetten. Dat zijn virtuele of fysieke ruimtes waar huiseigenaren alles kunnen vinden wat ze moeten weten voor energiebesparende aanpassingen.

Volgens Bruegel, een Europese economische denktank, hebben EU-landen geld uit hun covid-19-herstelfondsen voorzien voor energie-efficiëntie. Dat varieert van ongeveer 3 procent in Hongarije tot 25 procent in Luxemburg.

Spanje heeft gezegd dat het zal investeren in one-stop-shops, terwijl Oostenrijk van plan is om adviseurs te voorzien voor gezinnen met een laag inkomen. BEUC benadrukt dat initiatieven voor consumentenondersteuning zoals deze, voldoende geschoold personeel nodig hebben om te slagen.

In Brussel zegt Wastiaux dat een nieuwe website Homegrade, die was opgezet om vragen over renovatieprojecten te beantwoorden, al snel overbelast raakte. Sindsdien wacht hij al vier weken op hulp.

Eerstelijnswerkers

Een andere manier om de boodschap over energiebesparing over te brengen is via eerstelijnswerkers. Het STEP-project van BEUC leidt maatschappelijk werkers, verpleegkundigen en vrijwilligers op om mensen die risico lopen op energiearmoede, te adviseren over goedkope of gratis maatregelen om hun huizen energiezuiniger te maken. 

Het project liep de afgelopen tweeënhalf jaar in Bulgarije, Cyprus, Tsjechië, Letland, Litouwen, Polen, Portugal, Slowakije en Groot-Brittannië. Meer dan duizend eerstelijnswerkers werden opgeleid, 16.000 consumenten kregen energieadvies en cumulatieve investeringen in duurzame energie werden berekend op 400.000 euro, aldus BEUC.

Aangezien de energie- en voedselrekeningen sneller oplopen dan de lonen, in wat een “crisis van de stijgende levensduurte” wordt genoemd, zegt BEUC dat het model gemakkelijk en goedkoop kan worden geëxporteerd naar andere landen.

Groene financiering

Betaalbaarheid is een ander obstakel voor energie-efficiënte renovaties, maar BEUC zegt dat groene financieringsregelingen een manier kunnen zijn om gezinnen te ondersteunen die de overstap willen maken.

Kopers kunnen ervoor in aanmerking komen bij de aankoop van een woning met een uitstekende energieprestatiescore, of door verbeteringen aan het huis aan te brengen, zoals het verwisselen van enkelvoudige beglazing voor meer isolerende ramen of het installeren van een warmtepomp.

In Groot-Brittannië biedt Nationwide een contante korting van 500 pond (580 euro) op aankopen van onroerend goed met een energieprestatiecertificaat (EPC) van topklasse. De Britse bank Barclays geeft een lagere rente op hypotheken voor nieuwbouw met een goede EPC-waarde. Toch wijst BEUC op een gebrek aan ervaring in de banksector op het gebied van duurzame, groene opties.

“Leveranciers moeten worden opgeleid en uitgerust met relevante aanbiedingen, en naar behoren rekening houden met de voordelen van verbeterde energie-efficiëntie die leidt tot verbeterde financiële veerkracht en een lager risico op wanbetaling”, zegt Guillaume Joly, expert op het gebied van duurzame gebouwen bij BEUC.

Verandering teweegbrengen

Transport is een ander gebied waarop consumenten kunnen besparen. Nu de prijzen aan de benzinepomp nieuwe recordhoogtes bereiken, heeft het IEA voorgesteld de snelheidslimieten op snelwegen met 10 kilometer per uur te verlagen, tot drie dagen per week thuis te werken, autovrije zondagen in steden en de kosten van openbaar vervoer te verlagen.

Maar de uitdaging om gewoontes te veranderen blijft een van de grootste obstakels voor energie-efficiëntie - maar economische schokken kunnen zoiets wel op gang brengen.

In Denemarken bracht de oliecrisis van de jaren zeventig een revolutie op het gebied van energie-efficiëntie op gang, zei Dan Jorgensen, de Deense minister van Klimaat en Energie, deze maand tijdens de IEA-conferentie over energie-efficiëntie in Sønderborg.

Maar als het gaat om klimaatactie, wordt in de media vaak aandacht besteed aan grote projecten aan de aanbodzijde, zoals offshore windenergie. Ondertussen zijn persoonlijke energiebesparingen grotendeels onzichtbaar, deels omdat ze niet hip zijn, voegde hij eraan toe. Hij pleitte ervoor om het bewustzijn te verhogen.

“In plaats van windmolenparken te filmen, zouden journalisten een normaal Deens huis moeten bezoeken, in de lekkere warme woonkamer gaan zitten en een thermostaat filmen”, gaf de Deense minister nog mee.

-

Dit stuk is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation