Hervorming kafalasysteem Saoedi-Arabië geldt niet voor huishoudhulp

Migranten die werken als huishoudhulp of chauffeur zijn het meest kwetsbaar voor uitbuiting en worden het minst beschermd, constateert HRW, dat pleit voor omvangrijkere arbeids- en immigratiehervormingen.

De Saoedische autoriteiten kondigden in oktober hervorming aan van het beruchte kafalasysteem, waarbij de legale status van miljoenen migranten gekoppeld is aan individuele sponsors, meestal de werkgever. Dat systeem faciliteert misbruik en uitbuiting, inclusief dwangarbeid. De hervorming, die meer mogelijkheden moet geven van werkgever te veranderen, zou in maart volgend jaar worden uitgerold, maar de details zijn nog niet bekend. 

De hervorming heeft vooralsnog geen betrekking op de 3,7 miljoen huishoudelijke hulpen, die niet onder de arbeidswet vallen. “Saoedi-Arabië kent een van de meest extreme vormen van het kafalasysteem”, zegt Adam Coogle, plaatsvervangend Midden-Oostendirecteur bij HRW. “De aangekondigde hervormingen zijn een stap in de goede richting, maar het kafalasysteem wordt er niet mee ontmanteld. Voor miljoenen huishoudelijke hulpen geldt de hervorming niet, waardoor zij overgeleverd blijven aan hun werkgevers.”

Vertrektoestemming

Het kafalasysteem houdt in dat een migrant een werkgever nodig heeft die als sponsor optreedt bij de komst en het verblijf in het land. Er is toestemming van die werkgever nodig om ander werk te zoeken en het land te verlaten. Saoedi-Arabië is de enige Golfstaat die nog steeds van alle migranten een vertrektoestemming eist, als ze het land willen verlaten. Als ze zonder toestemming vertrekken bij een werkgever, kunnen ze aangeklaagd worden voor “onderduiking” en gearresteerd of het land uitgezet worden.

Uit verklaringen van de Saoedische autoriteiten en berichten in de media blijkt dat de hervorming inhoudt dat migranten eenvoudiger van werkgever kunnen veranderen, nadat ze hun contract hebben uitgediend of na een jaar met een opzegtermijn. Vertrektoestemming wordt dan door de overheid gegeven en niet door de werkgever. 

Volgens HRW zijn dit twee kleine wijzigingen in twee van de meest kwalijke elementen van het kafalasysteem. 

Geen salaris

HRW sprak met zeven migranten uit India en Pakistan die als chauffeur werkten voor particuliere werkgevers in onder meer Riyad, Jeddah en Dammam. Ze stelden alle zeven dat hun werkgevers maandenlang geen salaris hadden betaald en bedragen aftrokken, waardoor ze niet in staat waren leningen terug te betalen die ze hadden afgesloten om het wervingsproces en de emigratie te betalen. Ook beweerden ze gedwongen te worden lange dagen te werken, tot wel achttien uur, en verbaal geïntimideerd te worden.

De hervorming zal geen invloed hebben op dit soort uitbuiting, zegt HRW. Migranten zitten vaak al in schulden als ze aankomen, en trage uitbetaling van en korting op salarissen maakt terugbetaling moeilijk. De betreffende chauffeurs betaalden omgerekend tussen 512 en 1100 euro voor een visum en de reis naar Saoedi-Arabië.

Hulplijn

In 2013 zette het ministerie van Arbeid – nu het ministerie van Human Resources en Sociale Ontwikkeling – een hulplijn op voor migranten. Twee voormalige medewerkers van die hulplijnen vertelden HRW dat het merendeel van de telefoontjes afkomstig was van huishoudelijke hulpen. 

De meeste klachten gingen over onderbetaling of het uitblijven van betaling en bij vrouwelijke bellers ging het ook vaak om verbale, fysieke en seksuele intimidatie. 

“Soms hadden huishoudelijke hulpen al vijf of tien maanden niet betaald gekregen en wisten ze niet wat ze moesten doen”, zei een voormalige hulpverlener. “Ze riskeerden hun leven door stiekem de telefoon van hun werkgever te gebruiken om ons te bellen. Verder hadden ze geen contact met de buitenwereld. Het kostte veel tijd hen ervan te overtuigen hun verhaal te vertellen. Ze leefden constant in angst. Als ze dan uiteindelijk hun verhaal gedaan hadden, vroegen ze vaak alles weer te wissen omdat ze niet officieel een klacht durfden in te dienen.”

Na officiële registratie van een klacht, werd deze door de hulplijnmedewerker doorgegeven aan de politie of het ministerie van Arbeid, afhankelijk van de ernst.

Coogle zegt dat Saoedi-Arabië het kafalasysteem volledig moet afschaffen voor alle migranten. “Zodat niemand meer volledig afhankelijk is van één werkgever om het land binnen te komen, er te wonen of te vertrekken”, zegt hij. “De arbeidswetgeving moet daarnaast dezelfde bescherming bieden aan de miljoenen migranten die koken, schoonmaken en als chauffeur werken voor gezinnen in Saoedi-Arabië.”