Grens tussen culturele waarden en kinderhandel vaak flinterdun

Hun reis begon in het oosten van Nigeria waar hun ouders akkoord gingen met een ‘bestelling’ van hun dochters als echtgenotes voor Nigerianen die in Mali wonen.

“Vier landgenoten willen trouwen en vroegen me om jonge vrouwen voor hen te zoeken. Ze worden zeker gelukkig”, zegt een mensensmokkelaar, die zichzelf Wiseman noemt. De meisjes zeggen niets en zien er bang uit. “Ik onderhandelde met hun ouders en gaf ze een voorschot op de bruidsschat. Daarmee kunnen de ouders een eigen zaak starten of zaad kopen voor op de akkers. Deze meisjes hebben geluk, want ze zullen kunnen werken en de rol van echtgenote vervullen, dus hun levensstandaard gaat er sterk op vooruit.” 

Helaas kent niemand de ware bedoelingen van de mannen die de meisjes bestelden. Het is niet eens zeker of die echtgenoten wel echt bestaan. 

Een miljoen moderne slaven

Pathfinders Justice Initiative, een internationale ngo die strijdt tegen hedendaagse slavernij, stelt dat Nigeria aan de basis ligt van de mensenhandel naar Benin. De staat Edo is berucht als hub voor mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting.

In 167 landen komt vandaag nog slavernij voor en Nigeria staat op de 32ste plaats, met 1,38 miljoen slaven in 2018, volgens de Global Slavery Index. Hoewel in het land mensenhandel bij wet verboden is, worden er toch minstens 1 miljoen mensen verhandeld per jaar, stelt het National Agency for the Prohibition of Trafficking in Persons (NAPTIP). Volgens NAPTIP, dat nauw samenwerkt met de Malinese autoriteiten, zijn rond de 20.000 Nigeriaanse meisjes tot prostitutie gedwongen in Mali. Er werd hen door mensensmokkelaars voorgespiegeld dat ze zouden werken in hotels en nachtclubs.

Kinderen makkelijke prooi

In West-Afrika zijn vooral kinderen een gemakkelijke prooi voor mensenhandel, stelt het nieuwste Globale Rapport over Mensenhandel, opgesteld door het Drugs- en Misdaadbureau van de Verenigde Naties (UNODC). 

Interpol redde 216 slachtoffers van mensenhandel waaronder 157 kinderen, uit Benin, Burkina Faso, Niger, Nigeria en Togo. Sommigen waren in de prostitutie beland in Benin en Nigeria, anderen moesten de hele dag werken op markten en in eethuizen. De jongsten waren maar 11 jaar oud.

De kinderen werden geslagen, seksueel misbruikt en er was hen verteld dat ze hun familie nooit meer zouden terugzien. Zevenenveertig mensenhandelaren zijn gearresteerd door Interpol. “Veel kinderen werden eigenlijk getransporteerd om gedwongen arbeid te verrichten. Het gaat om georganiseerde misdaad, puur voor het geld.

De mensensmokkelaars malen er niet om dat de kinderen in de prostitutie belanden, in vreselijke omstandigheden moeten werken of op straat moeten leven”, zegt Paul Stanfield, directeur van de afdeling Georganiseerde Misdaad bij Interpol.  

Benin transithalte voor mensenhandelaren

In Benin zijn de inkomens bijzonder laag. Het land ligt op de transitroute voor West-Afrikanen die via Marokko, Algerije of Tunesië Europa proberen te bereiken. De stad Cotonou in het bijzonder blijkt een hub voor handel in vrouwen en meisjes op weg naar Noord-Afrika.

Niger heeft niet eens een wet die mensenhandel verbiedt. En het vrij verkeer van goederen en mensen binnen de West-Afrikaanse Economische Unie maakt het de mensenhandelaren nog gemakkelijker. Corrupte douaniers knijpen een oogje dicht in ruil voor een paar euro’s. Ook Wiseman weet hoe hij de grenscontrole kan omzeilen. “Ik ben gewoon een behulpzame zakenman. Ik help mensen aan goeie vrouwen en tegelijk help ik daarmee families uit de armoede te geraken.”

Welzijnswerker en religieus leider Hassan Badrou vreest echter dat de meisjes in Benin eerder als seksslavinnen zullen ingezet worden, of via criminele netwerken in Mali of zelfs Noord-Afrika in de prostitutie belanden. “Het is erg dat mensen toestaan dat hun kinderen naar het buitenland worden gebracht in ruil voor een paar dollar. Dit zou allemaal niet gebeuren als de families niet zo arm waren.”

Politie geen optie

Armoede ligt aan de basis van de handel in vrouwen en kinderen in deze regio. Maar ook de lokale cultuur speelt een rol.

In 2014 kwam een vriendin van Suzie’s familie het toen 12-jarige meisje ophalen uit hun huis in het noorden van Benin. “Ze beloofde me dat ze ervoor zou zorgen dat ik naar school kon als ik een jaar bij haar in huis kwam helpen”, vertelt Suzie, die nu in Cotonou woont. “Het liep mis toen ik haar daaraan herinnerde. Ze gaf me geen loon meer, liet me steeds harder werken en gaf me nog maar één maaltijd per dag. Ze sloeg me telkens wanneer ik protesteerde.”

Mannelijke familieleden maakten seksuele avances naar het meisje. Ze weigerde die en vluchtte uiteindelijk uit de onhoudbare situatie. De politie erbij halen was geen optie voor Suzie. “Die vrouw is als een tante voor mij. Het zou een conflict veroorzaken tussen haar familie en de mijne.”

Badarou, de religieuze leider, legt uit dat hij in dergelijke gevallen bemiddelt. Maar hij heeft misbruik nog nooit gemeld bij de politie. “Dat kun je niet maken. Wij lossen onze problemen liever op door overleg en dialoog. In onze cultuur rapporteren wij niet aan de politie.”

Cultureel gebruik

Volgens Badarou hebben de West-Afrikaanse regeringen er voornamelijk schuld aan dat vrouwenhandel getolereerd wordt. “Het is een cultureel gegeven, dat diep verweven zit in de gemeenschap. Die gewoontes zijn moeilijk te doorbreken. In onze cultuur is het gebruikelijk om elkaar te helpen. Dat kan ook zijn door je dochter naar iemand in de stad te sturen die het beter heeft. Zelfs de Verenigde Naties en kinderrechtenorganisaties hebben soms geen andere keuze dan een oogje dicht te knijpen. Ik zeg niet dat ze er niks aan doen, maar het is moeilijk tegen te gaan, vooral in de armste streken.” 

Richard Dossou bevestigt dat. Een vriend van zijn oom heeft 18 kinderen en zoekt ‘goede zielen’ die voor zijn dochters willen zorgen, omdat hij ze zelf niet allemaal kan onderhouden. “Ik ben van plan naar hun dorp te reizen en een van de meisjes als meid in dienst te nemen. Zo helpen wij elkaar in deze streek uit de armoede en de ellende”, zegt Dossou.

Volgens de World Poverty Clock die in real time weergeeft hoeveel mensen in armoede belanden of er net uit weten te ontsnappen, leeft in Benin 40 procent van de bevolking onder de armoedegrens. In Nigeria leven 86,9 miljoen mensen in extreme armoede, 

Dunne grens 

De West-Afrikaanse gewoonte om meisjes ‘weg te schenken’ wordt ter plaatse vaak voorgesteld als een manier om uit de armoede te geraken.

Jakub Sobik, communicatiemanager bij Anti-Slavery International is het daar niet mee eens. “Dergelijke gevallen zijn overduidelijk kinderhandel. Kinderen worden gerekruteerd en opgevangen met de bedoeling ze uit te buiten. Slavernij komt niet uit het niets opgedoken. Het is een gevolg van verschillende onderliggende redenen waaronder armoede, discriminatie, gebrek aan onderwijs en werk, ontoereikende wetten en praktijken die cultureel aanvaard worden in deze gemeenschappen.

“Vaak worden de ouders misleid over de toekomst die hun kinderen wacht. Ze laten ze gaan in de oprechte overtuiging dat hun kinderen betere kansen zullen krijgen in de stad of in andere kringen.” 

In sommige gemeenschappen is kinderarbeid ook cultureel aanvaard, omdat het al generaties lang de norm was. “We hebben nog erg veel werk om daar verandering in te brengen en kinderen de jeugd, scholing en kansen te bezorgen waar ze recht op hebben.” 

Terwijl de bus vertrekt die de vier Nigeriaanse meisjes van een armoedige situatie naar een betere toekomst moet brengen, wandelt de 17-jarige Suzie in Cotonou door de donkere straten. Hand in hand met haar 'vriendje', een taxichauffeur van halfweg de veertig.