Gezondheidsinformatie bereikt te weinig wie ze echt nodig heeft

Hiv, ebola, polio of kindersterfte. De grootste gezondheidskwesties in ontwikkelingslanden staan wereldwijd op de agenda's van overheden, gezondheidsorganisaties en de grote instellingen.

Wat misschien wel het meest essentieel is, wordt daarbij vaak over het hoofd gezien: communicatie. Niet zozeer communicatie naar gezondheidscentra of de brede media, wel de stap daarna, het overbrengen van de informatie tot bij de mensen zelf. Dat stelt een rapport van de liefdadigheidsinstelling BBC Media Action en de Britse overheid, departement voor Internationale Ontwikkeling.

Communicatie tot bij de mensen

De beperkte aandacht voor communicatie is verrassend, stelt het rapport. "Met de huidige communicatietechnologie zou het meer dan ooit mogelijk moeten zijn om mensen goed te informeren. Zelfs in de meeste arme delen van de wereld is de communicatietechnologie aan het doordringen. Steeds meer mensen beschikken over radio, televisie en smartphones." Ook zijn er steeds meer communicatiemedewerkers actief die een steeds snellere en vlottere toegang hebben tot alle nodige informatie.

Het rapport toont aan dat in alle grote gezondheidscrisissen van de afgelopen jaren zoals ebola of zika communicatie gebruikt werd als middel tot gedragsverandering, oproepen tot actie of het scheppen van sociale verwachtingen. In het veld zelf bleven de resultaten van de verschillende communicatiecampagnes vaak te mager.

Als het aankomt op informatie tot bij de mensen zelf brengen wijzen de resultaten van de inspanningen veeleer op slecht geplande acties die te traag op gang komen. Ook ontbreken vaak de financiële middelen om deze laatste, cruciale stap te doen slagen.

Nigeriaanse soap over hiv

"Vaak denken we aan communicatie als een middel voor gedragsverandering", zei de Belg Peter Piot, aidsexpert en professor aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine deze morgen in een online conferentie over het rapport op Youtube. "Interessanter is om communicatie ook in te zetten als middel om goed gedrag te adopteren en te bevestigen. Zo is er bijvoorbeeld Shuga, een succesvolle Nigeriaanse soap opera op MTV die werkelijk een openheid creëert in Nigeria om meer te praten over hiv en het testen op aids. De manier waarop Shuga jongeren bereikt is ongezien. Zo'n acties zijn dus heel belangrijk, zeker als je weet dat jonge vrouwen in Afrika de meest kwetsbare groep zijn voor hiv."

Ook bij de ebola-uitbraak zagen we dat communicatie zich vaak richtte op openbare briefings en mediacommunicatie om aan te geven dat er een gezondheidsprobleem is. "De weg tot waar elk individu grondig ingelicht werd, was daarmee nog niet afgelegd", zegt Gaya Gamhewage van het infectieprogramma van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in de Youtube-conferentie. "Het gaat niet enkel over informatie geven, het gaat vaker over leren begrijpen waarom bepaalde mensen al dan niet in staat zijn om het aangereikte advies ook effectief op te volgen."

Participatie essentieel

"In de beginselen van de WHO uit 1948 staat geschreven dat de participatie van een goed geïnformeerd publiek essentieel is in het bereiken van globale gezondheid", zegt Gamhewage. "Zeventig jaar later worstelen we nog altijd met het overbrengen van bepaalde gezondheidsboodschappen waar ze echt nodig zijn, bij de mensen zelf, ook al wonen ze op het platteland en spreken ze een plaatselijk dialect".

Het rapport komt met een reeks aanbevelingen op vlak van communicatie voor beleidsmakers, donoren, gezondheidswerkers en academici die zich inzetten om gezondheid een recht voor iedereen te maken.

"Het grootste probleem met communicatie is de illusie dat communicatie plaatsvindt", concludeert Dan Metcalfe campagneleider van de Britse ngo Wellcome Trust.