EU houdt voet bij stuk over halvering gebruik pesticiden

Minder chemicaliën en meer biologisch, dat zijn de krachtlijnen van het nieuwe pesticidenbeleid van de EU. Het voorstel is een onderdeel van de fameuze farm-to-fork-strategie van het blok, en moet “bijdragen aan het herstel van beschadigde ecosystemen en de natuur in heel Europa terugbrengen”. De Commissie stelt voor om op nationaal en Europees niveau wettelijk bindende doelstellingen in te voeren om het gebruik van pesticiden tegen 2030 te halveren.

Boeren zullen ook verplicht worden om eerst veiliger alternatieven te overwegen, pesticiden moeten een soort “laatste redmiddel” worden. Verder worden pesticiden in groene stedelijke omgevingen en kwetsbare natuurgebieden volledig verboden door het voorstel. 

Bijensterfte

Pesticiden zijn chemische bestrijdingsmiddelen die planten en landbouwgewassen moeten beschermen tegen ziekten, ongedierte of onkruid. Ze zijn echter schadelijk voor de volksgezondheid, aangezien sommige pesticiden gelinkt worden aan onder meer neurologische- en vruchtbaarheidsproblemen. En er zijn ook aanwijzingen dat sommige bestrijdingsmiddelen kankerverwekkend zijn.

Het massale gebruik ervan in de land- en tuinbouw wordt echter ook gezien als een van de belangrijkste oorzaken achter de grote sterfte van bijensoorten en andere bestuivers. Volgens EU-commissaris voor Gezondheid Stella Kyriakides zijn strengere regels nodig om de “instorting van ecosystemen te voorkomen”, wat de voedselzekerheid in het gedrang kan brengen en de voedselprijzen doen exploderen. 

Voedselvoorziening in het gedrang?

Het plan moet dus de milieu-impact van de landbouw verminderen. Landbouwers worden volgens het plan ondersteund met “ongekende financieringsmogelijkheden van de EU” om de overgang te vergemakkelijken. 

De halvering van de hoeveelheid pesticiden tegen 2030 is een gemiddeld streven voor de hele EU. De lidstaten moeten daar elk tussen de 35 en de 65 procent aan bijdragen, afhankelijk van de lokale omstandigheden. België en Nederland moeten beide naar 50 procent minder chemische bestrijdingsmiddelen gaan. 

Het langverwachte wetsontwerp komt met drie maanden vertraging, omdat de Commissie de impact van de oorlog in Oekraïne op de voedselzekerheid wou afwachten. De landbouwsector vreest namelijk dat een sterke inperking van het gebruik van pesticiden de voedselvoorziening in het gedrang kan brengen. 

In een reactie op het voorstel stelt Copa-Cogeca, een landbouworganisatie die 22 miljoen landbouwers in de EU vertegenwoordigt, dat een mogelijk gevolg van het huidige plan “een risico op vermindering en/of verplaatsing van een deel van onze voedselproductie inhoudt”. De lobbygroep vindt ook dat een stappenplan ontbreekt om de wettelijk bindende doelstellingen te behalen.

“Noodzakelijke overgang”

Maar volgens Europees commissaris Frans Timmermans, bevoegd voor de Green Deal, is de overstap naar een meer biologisch landbouwmodel net cruciaal om de voedselbevoorrading veilig te stellen. “De oorlog in Oekraïne gebruiken om voorstellen af te zwakken en Europeanen bang te maken dat duurzaamheid minder voedsel betekent, is eerlijk gezegd vrij onverantwoordelijk. Het zijn namelijk de klimaat- en biodiversiteitscrises die onze voedselzekerheid bedreigen”, aldus Timmermans bij de aankondiging van het voorstel. 

PAN-Europe, een actiegroep tegen het gebruik van pesticiden, verwelkomt het voorstel maar pleit op lange termijn voor een complete ban op chemische bestrijdingsmiddelen. “een reductie van 80 procent tegen 2030 en 100 procent tegen 2035 zal ten goede komen aan de duurzaamheid van boeren op de lange termijn, het herstel van de biodiversiteit en de bescherming van de gezondheid van de burgers”, zegt de koepelorganisatie in een reactie. 

“Het ontwerpvoorstel van de Commissie is een startpunt voor het debat”, zegt Martin Dermine, beleidsmedewerker bij PAN-Europe. “Er zijn verbeteringen nodig om te voorkomen dat lidstaten met cijfers gaan spelen om te ontsnappen aan de noodzakelijke overgang naar agro-ecologische praktijken. Het cijfersysteem om de voortgang te rapporteren is gebrekkig en moet ingrijpend worden veranderd.”

Het voorstel moet nu nog door het Europees Parlement geraken, en daarna moeten de lidstaten hun fiat geven. Mogelijk worden er dus nog wijzigingen aangebracht.