Ebolavaccins gratis beschikbaar, maar niet voldoende voorradig

Zodra er 500.000 dosissen aan ebolavaccins beschikbaar zijn, mogen lage- en middeninkomenlanden er gratis gebruik van maken en krijgen ze financiële steun bij de uitrol van hun vaccinatieprogramma’s. Dat maakte de vaccinalliantie Gavi onlangs bekend. Internationale organisaties waarschuwen echter dat het nog drie jaar kan duren voordat dat doel bereikt is.

Het nieuwe ebolavaccin is al gebruikt om de uitbraak in het oosten van de Democratische Republiek Congo te bestrijden. Die uitbraak duurde twee jaar, tot juni vorig jaar, na inenting van 300.000 mensen.

Snel goedgekeurd

Het Ervebovaccin (rVSV-ZEBOV-GP) werd geproduceerd door Merck, Sharp & Dohme (MSD) en werkt tegen de meest voorkomende Zaïrestam van het virus. Het is goedgekeurd in acht Afrikaanse landen, na een snel traject via de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), die instaat voor de veiligheid en effectiviteit van het vaccin.

De voorraad bevat doses Ervebo, een erkend vaccin dat ook goedgekeurd is door de Europese en Amerikaanse autoriteiten, zegt Gavi. Die goedkeuring is er ook al voor andere vaccins die eraan komen, maar waar nog geen licentie voor is gegeven.

De voorraad ebolavaccins wordt opgeslagen in Bazel in Zwitserland en beheerd door een internationale coördinerende organisatie. Die bestaat uit VN-organisaties, zoals de WHO en Unicef, en hulporganisaties zoals Artsen zonder Grenzen en het Internationale Rode Kruis en de Rode Halve Maan.

Op verzoek van een land worden de vaccins beschikbaar gesteld en gereed gemaakt voor noodverzending onder gekoelde omstandigheden, zegt de WHO. Artsen zonder Grenzen waarschuwt echter dat er momenteel slechts 6890 doses beschikbaar zijn, als gevolg van problemen in de toelevering. Volgens de organisatie kan het nog wel drie jaar duren voordat het doel van 500.000 vaccins gehaald is. De WHO schat die periode op twee tot drie jaar.

Uitbraken onvoorspelbaar

David Heymann, verbonden aan de London School of Hygience and Tropical Medicine, zegt dat de uitdaging erin ligt voldoende vaccins te hebben voor een direct uitrol. Hij benadrukt dat het vaccin alleen officieel erkend is voor de Zaïrestam van het virus. Mogelijk werkt het niet effectief tegen andere stammen.

De eerste leveringen van doses voor opslag worden gefinancierd uit een bijdrage van 20 miljoen dollar van het Amerikaanse Agency for International Development (Usaid).

Aangezien ebola-uitbraken relatief zeldzaam en onvoorspelbaar zijn, is er geen natuurlijke markt voor het vaccin, legt de WHO uit. Gavi zegt fabrikanten “sterk gemotiveerd” te hebben door verplichte aankoop van het vaccin te beloven, zodra het door de WHO zou zijn goedgekeurd.

Andere vaccins blijven welkom

De ontwikkeling van een ebolavaccin werd versneld na de epidemie in West-Afrika tussen 2013 en 2016. Daarbij vielen meer dan 11.300 doden in Guinee, Liberia en Sierra Leone.

“Vaccinatie blijkt een van de meest effectieve manieren om ebola-epidemieën te bestrijden”, zegt Guyguy Manangama, die als hoofd van het Ebolateam bij Artsen zonder Grenzen betrokken was bij de laatste ebola-uitbraak in DRC. De voorraad maakt het volgens hem mogelijk snel te handelen in endemische gebieden. “Het mag echter de ontwikkeling van andere mogelijke vaccins niet in de weg staan”, voegt hij eraan toe.

“Er zal een goed systeem moeten komen om deze voorraad aan te vullen, zodat er geen verstoringen zijn in de toeleveringsketen als er een epidemie uitbreekt”, zegt Manangama. “Ook moet er blijvend onderzoek gedaan worden naar verbetering of aanpassing van de manier waarop het virus gekoeld moet blijven, afhankelijk van de context. Op termijn komt er hopelijk een stabieler vaccin, dat een minder complexe koude keten nodig heeft.”

Precedent voor coronavaccin

Het ebolavaccin heeft “een precedent geschapen heeft voor de snelle ontwikkeling en productie van vaccins tegen covid-19”, zegt Seth Berkley, voorzitter van Gavi. Gavi leidt ook samen met de WHO het COVAX-programma, dat gericht is op eerlijke verdeling van de covid-19-vaccins. “Door een voorraad van 500.000 vaccins voor ebola te creëren, die beschikbaar is voor alle landen, kunnen we doden voorkomen en snel handelen bij ebola-uitbraken in de toekomst”, zegt Berkley.

Hoewel de aanleg van de voorraad traag verloopt, klinkt er optimisme bij Marianne Comparet, directeur van de International Society for Neglected Tropical Diseases. “Dergelijke grote organisaties zijn hier een partnerschap over aangegaan”, zegt ze. “Dat betekent dat onderzoek naar knelpunten versneld wordt, op het hoogste niveau en aan het einde van de keten.”

Een woordvoerder van MSD zegt dat het bedrijf nauw samenwerkt met de WHO over de aanvulling van de voorraad vaccins. “We hopen de erkende doses Ervebo snel te produceren, maar dit kost de nodige tijd. In de tussentijd blijven we dosissen uit de onderzoeksfase leveren voor een snelle reactie op uitbraken.” 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner SciDev.net