Duizenden overlijdens van arbeidsmigranten in Qatar niet onderzocht

Manjur Kha Pathan (40) uit Nepal werkte in Qatar 12 tot 13 uur per dag als vrachtwagenchauffeur. Hij had geklaagd dat de airconditioning in zijn cabine defect was. Manjur stortte in en stierf tijdens het werk op 9 februari 2021. De 34-jarige Bengalees Suman Miah werkte in de bouw. Hij stierf op 29 april 2020 na een lange werkdag bij een temperatuur van 38 graden Celsius.

“Wanneer relatief jonge en gezonde mannen plotseling overlijden na lange werkdagen in extreme hitte, roept dat de vraag op of de arbeidsomstandigheden in Qatar wel veilig zijn”, zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International (AI) Vlaanderen.

In een nieuw rapport beschrijft AI hoe Qatar routinematig overlijdensakten afgeeft wanneer arbeidsmigranten overlijden, zonder de doodsoorzaak degelijk te onderzoeken. Hun dood wordt dan toegeschreven aan “natuurlijke oorzaken” of “een hartstilstand”, vage termen die niets zeggen over de arbeidsomstandigheden. 

Dodelijke bouwwoede

Het gasrijke emiraat wordt regelmatig veroordeeld door arbeidswaakhonden en ngo’s voor de manier waarop de honderdduizenden arbeiders, voornamelijk uit armere Aziatische landen zoals Bangladesh of Nepal, behandeld worden. Geschat wordt dat er zo’n twee miljoen arbeidskrachten in het land actief zijn, die de bouwwoede van de Qatari’s moeten stillen. Vooral sinds de woestijnstaat het WK Voetbal van 2022 toegewezen kreeg, wordt er kritisch gekeken naar de omstandigheden waarin de buitenlandse werkers moeten leven en werken. 

Een onderzoek van de Britse krant The Guardian veroorzaakte in het begin van dit jaar veel ophef, omdat het becijferde hoe er al 6500 arbeiders het leven lieten in Qatar, sinds tien jaar geleden bekend raakte dat het land het WK mocht organiseren. Doha schildert dat cijfer af als onbetrouwbaar, maar weigert het exacte dodental openbaar te maken.

“Iedereen sterft aan hartfalen”

Volgens een nieuw rapport van de mensenrechtenorganisatie worden de arbeiders ook na hun dood weinig respectvol behandeld. Volgens medische experts moet het in een goed uitgerust gezondheidssysteem mogelijk zijn om in 99 procent van de gevallen iemands exacte doodsoorzaak vast te stellen.

Uit gegevens van de overheid van Bangladesh blijkt bijvoorbeeld dat 71 procent van de sterfgevallen van Bengalese staatsburgers in Qatar tussen november 2016 en oktober 2020 door de Qatarese autoriteiten werd toegeschreven aan “natuurlijke oorzaken”. Uit het eerder vernoemde onderzoek van The Guardian bleek ook dat 69 procent van de sterfgevallen onder Indiase, Nepalese en Bengalese arbeiders tussen 2010 en 2020 te wijten waren aan natuurlijke oorzaken.

“In wezen sterft uiteindelijk iedereen aan ademhalings- of hartfalen. Die termen zijn zinloos als er geen verklaring wordt gegeven over de reden waarom”, zegt David Bailey, patholoog en lid van de WHO-werkgroep over overlijdensverklaringen, in het rapport.

Cyclus van uitbuiting

De gezondheidsrisico's van lange werkdagen in de extreme hitte en vochtigheid van Qatar, zijn goed gedocumenteerd. Zo is er onder meer een studie in het wetenschappelijk tijdschrift Cardiology uit 2019 dat een correlatie legt tussen hitte en de dood van Nepalese arbeidsmigranten in Qatar. Daarin werd geconcludeerd dat “200 van de 571 cardiovasculaire sterfgevallen [van Nepalese arbeidsmigranten] in de periode 2009-2017 voorkomen hadden kunnen worden als effectieve maatregelen ter bescherming tegen de hitte waren doorgevoerd”.

“Doordat de onderliggende oorzaak van de dood van arbeidsmigranten niet is onderzocht, negeren de Qatarese autoriteiten waarschuwingssignalen die levens zouden kunnen redden”, aldus De Graeve. 

Sinds de toekenning van het WK heeft Qatar nochtans arbeidshervormingen doorgevoerd om uitbuiting tegen te gaan, maar de handhaving in de praktijk blijkt beperkt. Ook werden voor dit jaar maatregelen ingevoerd om de arbeiders beter te beschermen tegen onder meer de hitte. Volgens de medische experts van Amnesty zijn de risico’s echter nog steeds groot. En aangezien de rol van de hitte niet onderzocht wordt bij overlijdens, blijft een doeltreffende aanpak van het probleem uit.

Volgens de organisatie is het tekenend voor de cyclus van uitbuiting waarin arbeidsmigranten in Qatar verzeild geraken. Nadat haar man op het einde van zijn shift als bouwvakker in Qatar elkaar zakte, kreeg de vrouw van Suman Miah omgerekend 3000 euro aan bijstandsgeld van de Bengalese overheid. Dat moest ze echter gebruiken om de schulden af te lossen die Suman had gemaakt om de bemiddelingskosten te betalen om in Qatar te mogen werken.