Drones: levensreddend of levensbedreigend?

Aan de poort van het gebouw van de Verenigde Naties in New York prijkt een bord dat leest ‘No drone zone’. Het landen of lanceren van drones is hier verboden. Niemand weet precies wat de bedoeling is van de – half serieuze - ‘waarschuwing’ over de Unmanned Aerial Vehicles (UAV's) - ook drones genoemd.

Misschien heeft die te maken met het feit dat deze toestellen ook dienst doen als de nieuwe oorlogswapens, voornamelijk door de Verenigde Staten, maar recentelijk ook door Iran, Oekraïne en Rusland. Iets wat VN-mensenrechten-experts ten sterkste afkeuren.

Levensreddend

Ongewapende drones worden wereldwijd ingezet door VN-vredesmachten en door humanitaire organisaties.

Een onlangs uitgebracht rapport van het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA) stelde nog dat de tijdige levering van bloed in Botswana levensreddend kan zijn. Bevallen in dat land is levensbedreigend voor vrouwen, zeker als ze in afgelegen gemeenschappen wonen waar geen medisch materiaal of bloed op voorraad is.

In 2019 registreerde Botswana een moedersterftecijfer van 166 sterfgevallen per 100.000 geboorten, meer dan het dubbele van het gemiddelde in de best scorende middeninkomenslanden.

“Een drone kan bloed leveren om patiënten te stabiliseren vooraleer ze worden vervoerd naar een medisch centrum”, zegt Lorato Mokganya van het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn. Ook de UNFPA ziet drones als een innovatieve manier om de moedersterfte in het land te beteugelen en geografische hindernissen te overwinnen.

Privacy en veiligheid

Demograaf Joseph Chamie, voormalig directeur van het VN-Bevolkingsfonds legt uit dat het toegenomen gebruik van drones voor humanitaire doeleinden een goed idee is en moet worden aangemoedigd. Volgens hem zijn de voordelen groter dan de nadelen.

Hij erkent wel dat drones, en ook andere nieuwe technologieën, soms op weerstand kunnen rekenen van de publieke opinie die ze associeert met militaire doeleinden of bewakingsactiviteiten.

“Daarom is het belangrijk om goede afspraken te maken inzake privacy en veiligheid”, zegt Chamie.

Enorme mogelijkheden

Drones zijn in het verleden al ingezet in verschillende VN-vredesmissies in de Democratische Republiek Congo (DRC), Rwanda of Oeganda.

Deze technologie is geen magische oplossing, maar soms zijn hun mogelijkheden toch enorm, zegt Christopher Fabian, hoofdadviseur voor innovatie bij het VN-kinderfonds (Unicef). In een interview met UN News zei hij dat dronetechnologie op drie manieren een groot verschil kan maken.

Ten eerste worden ze niet gehinderd door vernielde infrastructuur en kunnen drones met hun lichte vracht, plaatsen bereiken waar geen aangelegde wegen zijn. Ten tweede kunnen drones worden gebruikt voor teledetectie - het verzamelen van beelden en gegevens - in de nasleep van natuurrampen zoals modderstromen, en op die manier lokaliseren waar de schade is of waar slachtoffers zich bevinden. Ten derde kunnen drones wifi-connectiviteit uitbreiden, van de lucht naar de grond, waardoor vluchtelingenkampen of scholen toegang krijgen tot internet.

Technologie van de toekomst

Drones kunnen zo groot zijn als een Boeing 737, of zo klein als een kolibrie. Volgens onderzoeksbureau Gartner steeg de totale verkoop van drones wereldwijd tot 2,2 miljoen stuks in 2016, en een omzet van 4,5 miljard dollar.

Volgens Fabian van Unicef zullen drones over tien à twintig jaar volledig ingeburgerd zijn. “Ik denk dat deze technologie nog enkele jaren nodig heeft om met alle regelgeving in orde te geraken, maar uiteindelijk net zo alomtegenwoordig en eenvoudig in gebruik zal zijn als onze mobiele telefoons”, zegt hij.

Nog een mooi voorbeeld van het humanitaire gebruik van drones vond plaats in Malawi in 2017. Hier werd Afrika's eerste luchtcorridor gelanceerd.

Verder test Unicef samen met Vanuatu - een archipel van 83 eilanden in de Stille Oceaan, verdeeld over 1600 kilometer - de capaciteit en effectiviteit van drones om levensreddende vaccins te leveren aan ontoegankelijke, afgelegen gemeenschappen.

Veel van die kleine eilanden zijn enkel per boot bereikbaar en het kost mobiele vaccinatieteams vaak erg veel moeite om de benodigde apparatuur voor vaccinaties ter plaatse te krijgen. Drones vergemakkelijken dit werk.

Drones werden ook ingezet om gammastraling visueel in kaart te brengen in de kerncentrale van Fukushima in Japan die werd beschadigd door de verwoestende tsunami van 2011.

Verder is er nog het project ROMEO, of de Remotely Operated Mosquito Emission Operation: drones transporteren steriele mannelijke muggen en laten ze vrij op bepaalde plekken als anticonceptiemethode met als doel insectenplagen te onderdrukken.

Keerzijde van de medaille

Maar er is dus ook dat andere gebruik van drones, de keerzijde van de medaille. De technologie wordt ook ingezet in oorlogsgebieden in het Midden-Oosten, Azië, Afrika en meest recentelijk ook in Oekraïne.

De VS hebben drone-aanvallen gelanceerd in Pakistan, Syrië, Jemen, Somalië, Irak, Libië en Afghanistan, voornamelijk gericht op terroristische groeperingen. Daar vielen echter ook tientallen burgerslachtoffers.

In de afgelopen maanden hebben zowel Rusland als Oekraïne drones ingezet in de strijd, terwijl Iran drone-aanvallen heeft gelanceerd in Irak.

De VS, Frankrijk, het VK en Duitsland hebben er bij de VN op aangedrongen om te onderzoeken of de Russische drones afkomstig zijn uit Iran. Maar Rusland heeft deze beschuldiging ontkend en beweerde dat de drones van eigen makelij zijn.

De plaatsvervangende permanente vertegenwoordiger van Rusland bij de VN, ambassadeur Dmitry Polyanskiy, drong er op 25 oktober op aan bij secretaris-generaal António Guterres en zijn staf om geen “onwettig onderzoek” te doen naar drones die in Oekraïne worden gebruikt.

De VN waarschuwen dus dat dronetechnologie “een tweesnijdend zwaard” is. VN-mensenrechtenexperts hebben zich daarom uitgesproken tegen het dodelijke gebruik van drones.