Dreigt escalatie coronacrisis in Afrika met kerst?

De coronacijfers stijgen momenteel het snelst op het Afrikaanse continent. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie telde Afrika in de week voor 13 december 74.489 gevallen van covid-19. Dat is een stijging van 40 procent in vergelijking met de week daarvoor. Het is de hoogste stijging ter wereld, meer dan het dubbele van de stijging in Oost-Azië en Oceanië (13 procent) en Noord- en Zuid-Amerika (11 procent).

Het Africa Centres for Disease Control and Prevention (Africa CDC) vreest voor een opleving van de verspreiding tijdens de feestdagen. “Alles hangt af van het gedrag van mensen in deze periode”, zegt Wessam Mankoula, hoofd noodoperaties bij de organisatie. “Gaan ze de veiligheidsmaatregelen respecteren of niet?” 

Snel optreden, snel versoepelen

Aan het begin van de pandemie hebben Afrikaanse regeringen snel gehandeld. De beperkingen die ze oplegden, gingen van een verbod op sociale bijeenkomsten tot het tegengaan van reizen om de verspreiding van covid-19 te bedwingen. Nadien werden in sommige landen de maatregelen opnieuw versoepeld. Kenia, Rwanda en Senegal hebben bijvoorbeeld de internationale vluchten hervat in augustus.

Vooraleer mensen gaan reizen om anderen te bezoeken, zouden ze zich beter informeren over het aantal coronagevallen in hun dorp of omgeving, stelt Mankoula voor. “Ze moeten op hun hoede zijn als er sporadisch gevallen zijn in een gemeenschap”, vindt hij. “Als er veel gevallen zijn, maken die samenkomsten risicovol.”

Wie reist met het openbaar vervoer, moet zeker oppassen. “Contact met vreemden verhoogt het risico op overdracht”, waarschuwt Mankoula. In de meeste Afrikaanse landen is het gebruikelijk om over de weg te reizen. In Zuid-Afrika bijvoorbeeld, het land met het hoogste aantal covid-19-gevallen op het continent, reisden in januari 2020 meer dan 3,9 miljoen mensen door het land. Volgens Stats SA was zeventig procent daarvan wegvervoer. 

Afstand bewaren tijdens bijeenkomsten

Reizen op zich is al risicovol. Een nog groter gevaar vormen de bijeenkomsten zelf. Dat zegt Shabir Mahdi, hoogleraar vaccinologie aan de Universiteit van Witwatersrand in Johannesburg. “Het klopt dat mensen onvoorzichtig zijn als ze reizen,” zegt hij, “maar er is overtuigend bewijs dat oplevingen van het virus vooral veroorzaakt worden door sociale samenkomsten.”

Als we binnen samen eten, houdt dat risico’s in. Ook café- en kerkbezoeken zijn niet zonder gevaar. “Tijdens de feestdagen zullen mensen binnen samenkomen op slecht verluchte plaatsen”, vreest Mahdi. “Dan moeten ze hun mondmaskers blijven dragen en de sociale afstand respecteren.” Twee maatregelen waar volgens Mahdi steeds meer mensen laks mee omgaan.

Maatregelen zijn niet evident, wel nodig

Ngozi Oguguah had een reis gepland naar haar geboorteplaats Awka in Nigeria, maar besloot toch niet te gaan. “Ik maak me zorgen over covid”, zegt Oguguah, een onderzoeker aan het Nigeriaanse Institute for Oceanography and Marine Research in Lagos. “Mijn kinderen zeg ik dat ze een masker moeten dragen en zich aan de regels moeten houden, maar de meeste mensen doen dat niet.”

Mensen hebben vaak andere zorgen dan dit virus, vertelt de onderzoeker. “Ze moeten geld verdienen om te kunnen leven. De inflatie is erg hoog en de prijzen van voedsel zijn gestegen.” Door de lockdownmaatregelen liepen veel mensen inkomsten mis. Voor veel Afrikaanse landen was het niet evident om een strikte lockdown in te stellen en de economische activiteiten in te perken, duidt Oguguah.

Toch zijn strengere maatregelen nodig, reageert vaccinoloog Mahdi. “Het zal moeten als we willen voorkomen dat de ziekenhuizen overbelast raken”, zegt hij. “Anders gaan er onnodig doden vallen.”

De beste oplossing voor de feestdagen? “Thuisblijven”, vindt Mankoula. “Nu er begin 2021 een vaccin wordt verwacht, zitten we in de laatste fase van de strijd tegen de pandemie. We moeten gezond blijven en de veiligheidsmaatregelen in acht nemen, zodat we geen geliefden verliezen.”

Wat als de grenzen sluiten?

Favourite Maworera heeft haar familie al meer dan een jaar niet gezien. Tijdens de feestdagen is ze van plan van Zuid-Afrika naar Zimbabwe te reizen om bij haar zoon en moeder te zijn tijdens de feestdagen. Maar ze twijfelt.

“Ik wil graag naar huis, maar door het virus weet ik niet zeker of dat zo’n goed idee is”, vertelt de vrouw. “Misschien beslist de regering om de grenzen te sluiten, en dan kan ik niet meer terug.” Dat zou zware financiële gevolgen hebben. Maworera moet er niet aan denken. “Ik moet weer aan het werk kunnen, zodat ik geld en spullen naar huis kan sturen”, stelt ze.

En dan is er ook de dreiging van het virus zelf. Om tot bij haar familie te geraken, moet Maworera drie dagen reizen met een bus die doorgaans helemaal vol zit. Door mogelijke covid-19-controles aan de grens zal ze wellicht nog langer in de volgepakte ruimte zitten. “Denk je dat iedereen een mondmasker draagt?” 

-

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij SciDev.net