Dooiende permafrost dan toch geen kantelpunt voor het klimaat?

In de permafrost - bevroren grond in Alaska Canada, Siberië en Noord-Europa - zitten enorme hoeveelheden CO2 en methaan opgeslagen. Naarmate die bodems ontdooien door de klimaatopwarming, kunnen die broeikasgassen vrijkomen.

Wetenschappers gingen lange tijd uit van een ‘tipping point’: een bepaald niveau van opwarming zou een wereldwijde en onomkeerbare dooi van de permafrost in gang zetten. Daarbij zou zoveel CO2 en methaan vrijkomen dat het proces zichzelf zou versterken en het wereldwijde broeikaseffect zou aanzwengelen.

Lokale kantelpunten

Een nieuwe studie vandaag (dinsdag) in Nature Climate Change nuanceert dat beeld. Een internationaal team van wetenschappers bundelde alle nieuwe kennis over dooiprocessen en analyseerde de bestaande literatuur over de kantelpunten. Ze concluderen dat er voor de permafrost niet één wereldwijd kantelpunt bestaat. Wel zijn er talrijke lokale en regionale omslagpunten die op verschillende tijdstippen ‘omslaan’, en zo cumulatieve effecten teweegbrengen.

De wetenschappers geven het voorbeeld van de vorming van de zogenaamde thermokarstmeren. Daarbij smelt het ijs in de permafrostbodem, waardoor grondverzakkingen ontstaan. Het smeltwater verzamelt zich aan het oppervlak, waardoor een donker meer ontstaat dat meer zonne-energie absorbeert. Dit versterkt op zijn beurt de opwarming van de permafrost onder het water. In en rond het meer ontstaat dus een proces dat de dooi lokaal onderhoud en versterkt, maar het effect op de wereldwijde permafrost is verwaarloosbaar.

De permafrost zal dus niet eerst langzaam ontdooien en daarna plotseling versnellen, zoals het idee van een wereldwijd kantelpunt suggereert. Het dooiproces zal geleidelijk aan toenemen, naarmate de aarde opwarmt. Wanneer de opwarming van de aarde 5 tot 6 graden Celsius zou bereiken, zou de permafrost volledig verdwenen zijn van het aardoppervlak.

Geen goed nieuws

“Er is geen bewijs voor zelfversterkende interne processen die, vanaf een bepaalde opwarming van de aarde, alle permafrost zouden aantasten en de dooi wereldwijd zouden versnellen”, legt klimaatonderzoeker Jan Nitzbon uit. “Bovendien zou de voorspelde uitstoot niet leiden tot een wereldwijde sprong in opwarming tegen het einde van de eeuw. De permafrost afschilderen als een wereldwijd omslagpunt is daarom misleidend.”

Toch is die vaststelling is geen goed nieuws voor de klimaatcrisis, benadrukken de wetenschappers. “Dat betekent namelijk dat steeds meer permafrostgebieden nu al onvermijdelijk door de dooi worden getroffen of dat binnenkort zullen ervaren”, zegt Nitzbon. “Met andere woorden: er is geen veilige marge waarbinnen de aarde kan opwarmen - zoals het beeld van het omslagpunt suggereert - die we nog kunnen exploiteren zolang we de drempelwaarde niet overschrijden.”

De arctische onderzoeker pleit ervoor om de permafrostregio’s beter te monitoren, om de gevolgen van de dooi beter te begrijpen. Zo kunnen de onzekerheden in klimaatvoorspellingen verder weggewerkt worden. Voor de onderzoekers is het wel duidelijk dat de mensheid de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk moet terugbrengen tot netto nul, om permafrostregio’s zoveel mogelijk te beschermen als CO2-reservoirs en unieke habitats.