De storm is voorbij, maar voor vrouwen en meisjes blijft de ellende duren (OPINIE)

Eind maart liet cycloon Idai een spoor van vernieling na in Zimbabwe, Mozambique en Malawi. Het was de dodelijkste storm in meer dan een eeuw in de regio.

Sommigen spraken zelfs over 'de orkaan Katrina van Afrika'. Meer dan duizend mensen kwamen om. Vele anderen zagen hun huizen, oogsten en zelfs hele dorpen wegspoelen.

Mijn land, Zimbabwe, heeft hulp ontvangen van over de hele wereld. Onze burgers hebben ook zelf een bijdrage geleverd waar mogelijk om de overlevenden te kunnen helpen. Misschien hebben we het gevoel dat het ondertussen weer beter gaat, maar in feite wordt de situatie voor veel vrouwen en meisjes alleen maar erger.

Vrouwen en natuurrampen

We zijn hier getuige van een aspect van natuurrampen dat zelden de aandacht krijgt die het verdient: het feit dat je een groter risico lijkt te hebben op schade, enkel maar omwille van het feit dat je een vrouw bent.

Een recent rapport toont aan dat minstens vijftienduizend vrouwen en meisjes in de gebieden die het meest werden getroffen door de cycloon nu risico lopen op gendergerelateerd geweld.

Zo is er de getuigenis van een veertienjarig meisje dat seksueel werd misbruikt in Chimanimani, een dorp in het oosten van Zimbabwe dat hard werd getroffen door de cycloon. Dit ene geval kan slechts het topje van de ijsberg zijn, omdat vrouwen er lange afstanden moeten lopen om plaatsen te bereiken waar voedsel en andere hulp wordt uitgedeeld. Ook daarom moeten ze vaak in rijen in de open lucht overnachten.  

Seksuele handelingen in ruil voor hulp

Er zijn ook verhalen van vrouwen en meisjes die gevraagd worden om seksuele handelingen te verrichten in ruil voor hulpgoederen. Ondertussen heeft een VN-rapport gewezen op het gebrek aan privacy en verlichting in kampen voor de slachtoffers van de storm die zonder huizen kwamen te zitten, wat het risico op geweld en verkrachting kan vergroten.

Deze situatie is helaas niet uniek voor cycloon Idai.

Volgens VN Vrouwen is er een toename van het geweld tegen vrouwen. Na een natuurramp gaat het zelfs om pieken in de statistieken over seksueel geweld.

Gewoon in de rij aanschuiven voor voedsel, hulp of verzorging leidt voor vrouwen al tot een hoger risico op seksuele uitbuiting en een hogere kans op hiv.

Een op vijf zwanger

Volgens het VN-Volkerenfonds (UNFPA) is in crisissituaties een op de vijf vrouwen in de vruchtbare leeftijd zwanger. Er is dus dringend nood aan meer anticonceptie en andere reproductieve zorg. Een gebrek daaraan kan vrouwen voor de rest van hun leven tekenen.

Net na de doortocht van Idai ging alle aandacht logischerwijze naar het voorzien van voedsel en onderdak voor de getroffenen. Nu is de tijd aangebroken om die eerste hulp ter verbreden en interventies te organiseren om kwetsbare vrouwen en meisjes te beschermen tegen geweld, seksuele uitbuiting en het gebrek aan primaire zorg.

Alle actoren die actief zijn in de regio zouden trainingsprogramma’s moeten geven die ertoe leiden dat het risico op geweld tegen vrouwen afneemt. Duidelijke procedures om geweld te rapporteren zijn een eerste cruciale stap, nadien ook maatregelen om de slachtoffers die zich uitspreken te beschermen tegen wraakacties.

De civiele bescherming van Zimbabwe moet ook meer middelen beschikbaar stellen om vrouwen een vlottere toegang tot reproductieve gezondheidsdiensten te geven. Zwangere vrouwen moeten veel beter worden opgevolgd en vrouwen die bevallen met een keizersnede, moeten worden overgebracht naar ziekenhuizen waar gespecialiseerde hulp beschikbaar is.

Vrouwen hebben anticonceptie nodig om zich te beschermen tegen ongewenste zwangerschappen, want vaak leiden die tot onveilige abortussen.

Een natuurramp kan drama’s veroorzaken en cyclonen zullen wellicht meer plaatsvinden naarmate de klimaatverandering het risico op extreem weer verhoogt. Maar ook al kunnen we deze gebeurtenissen niet voorkomen, we kunnen er wel voor zorgen dat soortgelijke stormen voor vrouwen en meisjes niet blijven woeden in de vorm van seksueel geweld en verwaarlozing die hen trauma’s voor het leven bezorgen.

Edinah Masiyiwa is een Vrouwenrechtenactiviste en uitvoerend directeur van Women's Action Group.