Cycloon Pam heeft lange nasleep voor sloppenbewoners

Windstoten van 340 kilometer per uur en stortregens verwoestten kwetsbare huizen, legden voorzieningen plat en leidden tot overstromingen in dorpen met onverharde wegen en slechte drainage en sanitaire voorzieningen. "Tachtig procent van de mensen hier heeft te maken met de gevolgen van de cycloon", zegt Joel, een inwoner van Port Vila. Ook zijn huis raakte beschadigd door de storm. "We hebben genoeg te eten, maar de waterkwaliteit is erg slecht."

Van andere inwoners van de stad werd het huis volledig verwoest. Vorige week trof de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) vijftig mensen aan die nog steeds schuilen in een soort keet. Ze wachtten op hulp bij de herbouw van hun huis en hadden voedsel, water en sanitaire voorzieningen nodig.

Vanuatu is een archipel van meer dan tachtig eilanden en naar schatting 265.000 inwoners, ten noordoosten van Australië. Drieënzestig procent van de bevolking, bijna 166.000 mensen, werden getroffen door de cycloon Pam. Daarbij vielen elf doden. Het was de ergste natuurramp in de geschiedenis van het land.

Overbevolking

Port Vila, de hoofdstad, ligt aan de zuidwestkust van het eiland Efate en is erg kwetsbaar voor zwaar weer en overstromingen. Naar schatting 30 tot 40 procent van de bevolking leeft in informele nederzettingen zoals Freswota en Seaside. Slechte huisvesting, inadequate basisdiensten en overbevolking dragen bij aan de armoede hier. Achttien procent van de bevolking is arm in Port Vila, in tegenstelling tot 10 procent op het platteland.

Frido Herinckx, hoofd van het ondersteuningsteam van het Rode Kruis op Vanuatu, zegt dat er ernstige schade is in de nederzettingen. "In de eerste week na de cycloon zaten er 4000 tot 5000 mensen in opvangcentra in Port Vila."

Stéphane Dujarric, woordvoerder van de Verenigde Naties, zei afgelopen vrijdag dat slechts 36 procent van de 30 miljoen dollar die de VN wilden binnenhalen met een 'flitsactie', is toegezegd. Hij wees erop dat meer dan 100.000 mensen geen schoon drinkwater hebben en waarschuwde dat de verwoesting van 90 procent van de gewassen in het land mensen in de problemen brengt die afhankelijk zijn van de landbouw.

De verstedelijking op Vanuatu, die wordt aangejaagd door mensen die werk en betere voorzieningen zoeken, gaat met 4 procent per jaar snel. De overheid kan die groei niet bijbenen met qua stedelijke planning. Een kwart van de bevolking leeft nu in steden. Naar verwachting zal dat tegen 2050 toenemen tot 53 procent.

Vanuatu ligt in een kwetsbare regio met een cycloonseizoen tussen november en april. De eilandstaat is ook kwetsbaar voor aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en tsunami's. In de afgelopen 25 jaar had het eiland te maken met minstens twintig cyclonen die schade aanrichtten. Ruim 63 procent van de bevolking heeft te maken met de gevolgen van natuurrampen, het hoogste cijfer ter wereld volgens de VN.

Waarschuwingscentrum

De stadsbevolking is extra kwetsbaar vanwege de kwaliteit van de huisvesting. De bouw van stevige huizen is te duur en er wordt geen krediet verstrekt aan inwoners met een laag inkomen. In de nederzetting Freswota, waar zeven- tot achtduizend mensen wonen, stelt de overheid alleen land beschikbaar om te wonen, zegt chief Kalanga Sawia. "Er is geen geld om ook huizen te bouwen." De bewoners maken daarom zelf onderkomens, met goedkoop hout, golfplaten en blik.

De elektriciteits- en watervoorziening en communicatie lieten het afweten na de ramp, zegt Herinckx. "Basisdiensten zijn nu weer op het niveau van voor de cycloon, maar dat is niet optimaal." Inwoners van Freswota 2 hebben doorgaans water. Maar slechts de helft van hen heeft ook elektriciteit. In het hele land heeft maar 28 procent van de mensen elektriciteit. Vierenzestig procent heeft toegang tot sanitaire voorzieningen.

De regering van Vanuatu probeert het land beter voor te bereiden op rampen. Negen jaar geleden werd Vanuatu het eerste land in de Pacific dat rampenrisicobeheer opnam in de nationale planning. In 2013 kwam een nieuw waarschuwingscentrum dat vulkanische, seismische en tsunami-activiteit moet monitoren.

Bij het naderen van de cycloon Pam werden mensen gewaarschuwd via sms-berichten. Zo werd meer dan 80 procent van de bevolking bereikt. Vanuatu behoort echter tot de groep van de Minst Ontwikkelde Landen (LDC's) en heeft minimale capaciteit om met de gevolgen van catastrofes om te gaan. Peter Korisa, manager bij het Nationale Bureau voor Rampenmanagement van Vanuatu, zegt dat herstel in de nederzettingen van Port Vila langzaam zal gaan. Het proces wordt daarbij gehinderd door kwesties over landtoekenning, financiële problemen en gebrek aan middelen.

Momenteel helpt het Rode Kruis de bevolking van de nederzettingen om betere onderkomens te bouwen. "Dit doen we door mensen eenvoudige methodes aan te reiken waarmee ze huizen steviger kunnen maken, zodat ze beter bestand zijn tegen stormen", zegt Herinckx.