Cuba raakt maar niet verlost van voedselrantsoenering

De hervormingsplannen voor de periode 2016-2021 spreken van “een ordelijke en geleidelijke afschaffing” van de voedselrantsoenering. Maar de afschaffing lukt wellicht niet.

Dit jaar is er voor de elf miljoen Cubanen een tekort aan veel gevraagde producten zoals eieren, gevogelte, olie en melkpoeder.

Venezuela en VS

De economische problemen voor Cuba begonnen in 2016, toen Venezuela zijn oliebijdrage verminderde. De situatie verslechterde toen de VS hun embargo aanscherpten.

“Er zijn veel gezinnen die alleen die basisproducten hebben om te eten”, zegt ondernemer Maricel Ponvert.

Filosofe en universiteitsprofessor Teresa Díaz Canals wijst erop dat ook wie het niet nodig heeft,  dezelfde voordelen geniet. “Daarover wordt niet gesproken. Het is goed dat deze kwestie zichtbaar wordt voor het publiek, dat het wordt geanalyseerd.”

Alleen voor meest kwetsbare deel

Sociologe Reina Fleitas vindt dat het rantsoenboekje alleen gehandhaafd zou moeten worden voor het meest kwetsbare deel van de bevolking. “Maar dat kan alleen maar als de huidige kritieke situatie in de voedseldistributie verbetert.”

Voor Eugenio Martínez, een gepensioneerde man uit de westelijke stad Pinar del Rio, zou het “een ramp” zijn om van de ene dag op de andere zijn maandelijkse quota’s voor rijst, eieren, kip, gehakt, ham, olie, suiker en koffie kwijt te zijn.

Thuis zijn ze met vijf, zegt hij, en met “wat we krijgen door het boekje” doen ze een week of iets langer. Die aankopen kosten hem niet meer dan 80 peso’s (iets minder dan 3 euro), wat overeenkomt met een derde van zijn pensioen. “Mijn dochter en mijn kleindochter werken allebei, waardoor we nog iets kunnen kopen op de markt, maar daar is alles duurder.”

Gesubsidieerde producten

Economen waarschuwen dat je momenteel een gemiddeld maandloon van 2800 peso’s (94 euro) nodig hebt om alleen maar de basisvoedingsproducten te kopen. Met de gesubsidieerde producten komen ze maar een derde van de maand toe, de rest moeten ze in winkels en op de markt kopen, met buitenlands geld.

De voedselrantsoenering ontstond in 1962, toen de VS, tot dan toe de belangrijkste leverancier, de relaties met Cuba verbrak. Een andere reden die wordt aangevoerd, is dat de koopkracht van de bevolking sneller groeide dan de eigen productie en invoermogelijkheden.

Het rantsoenboekje garandeert alle Cubanen minimumquota voor bepaalde basisproducten tegen een gesubsidieerde prijs, die soms lager ligt dan de productiekosten.

Vijandigheid van VS

“Het klopt dat het systeem verder gaat dan waarvoor het oorspronkelijk is bedacht”, zegt econoom Armando Nova. En iedereen is het erover eens dat het systeem geleidelijk moet verdwijnen, zolang eigen productie en invoer dat toelaten.

Maar je kunt “de huidige complexe omstandigheden waarin die de Cubaanse economie verkeert”, niet negeren, zegt hij: “De voedselproductie volstaat niet, het land is afhankelijk van invoer en de buitenlandse beperkingen zijn verscherpt door de groeiende vijandigheid van de huidige regering van de Verenigde Staten.”

Vertekende prijzen

Mauricio de Miranda, een Cubaanse econoom die in Colombia woont, is kritisch over het systeem. De gesubsidieerde rantsoenering “vertekent de prijzen van basisvoedingsproducten. Daardoor kun je niet adequaat berekenen hoeveel de goederen kosten die de Cubanen nodig hebben voor hun levensonderhoud.”

“Voor de Cubaanse economie en voor de Cubanen is er dringend een diepgaande hervorming nodig met een stijging van de inkomens die rekening houdt met een verhoogde productiviteit”, zegt De Miranda, hoogleraar economie aan de Pontificale Xaveriaanse Universiteit in Cali.

“Sociale bijstand zou de mensen die minder hebben moeten subsidiëren, de mensen die in armoede leven, en niet de producten.”

Voedselzekerheid

Maar om te weten wie dan moet worden beschermd is nog onderzoek nodig, zegt sociologe Reina Fleitas.
Meer dan 70 procent van de gezinsuitgaven gaat naar voedsel, merkt ze op. Het aantal producten op het rantsoenboekje is gedaald maar de resterende producten zijn nog altijd essentieel voor de voedselzekerheid van de Cubanen, zegt ze.

De problemen van Cubaanse regering situeren zich vooral bij de buitenlandse financiën. De geplande inkomsten uit export, toerisme en suikerproductie vallen lager uit dan gepland, een gevolg van een verharding van het Amerikaanse embargo.

Daarbovenop kwamen een langdurige droogte en orkaan Irma, die in 2017 voor 13 miljard dollar schade toebracht en vorig jaar al tot een verminderde aanvoer van grondstoffen, apparatuur en andere benodigdheden leidde.

Het financiële tekort dwong de regering de aankopen in het buitenland, waaronder voedselaankopen, te verminderen. De regering garandeert dat het basispakket zal worden beschermd.