Crisis duwt Nicaragua nog dieper in armoede

Zowel officiële als onafhankelijke cijfers tonen de omvang van de gevolgen van de crisis voor het armste land van Centraal-Amerika. Sinds april 2018 gingen meer dan 453.000 banen verloren, werd meer dan 1,5 miljard dollar aan deposito’s opgenomen bij de banken, en belandden ten minste 2 miljoen van de 6,3 miljoen inwoners terug in armoede.

Socioloog en econoom Cirilo Otero van het Centrum voor Milieubeleidsinitiatieven (CIPA) zegt dat de impact van de economische crisis al bij de meeste Nicaraguaanse huishoudens voelbaar is. Vooral op het vlak van voeding zullen de gevolgen ernstig zijn, zegt hij.

Belastingen verhogen

“De regering reageert door de belastingen te verhogen en de invoer en de productie van de binnenlandse industrie te belasten”, zegt Otero. “Wat gebeurt er? Bedrijven remmen investeringen af, ontslaan personeel om de hogere belastingen het hoofd te bieden en maken hun producten duurder. De mensen hebben twee mogelijkheden: ofwel kopen ze minder ofwel geven ze meer uit.”

De stijgende levensduurte zal het voor Nicaraguaanse gezinnen moeilijker maken om aan voedsel te komen. Samen met andere factoren zoals klimaatverandering en de achteruitgang van de gezondheidszorg zal dat tot meer ondervoeding leiden.

Volgens de studie Voedselzekerheid en voeding in de wereld, vorig jaar gepubliceerd door de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) en andere agentschappen, was het percentage ondervoeding in Nicaragua in de periode 2007-2017 gedaald van 24,4 procent naar 16,2 procent.

Minder voedselconsumptie

“De regering raakt zonder middelen om haar sociale programma’s te financieren en maakt nu gebruik van een fiscale hervorming die alle consumentenproducten probeert te belasten, wat uiteindelijk rechtstreekse invloed op de consument zal hebben en de voedselconsumptie zal verminderen.”

De crisis begon in april 2018 toen een hervorming van de sociale zekerheid tot een volksopstand tegen president Daniel Ortega en zijn vrouw en vicepresident Rosario Murillo leidde. Ze worden beschuldigd van corruptie en van toenemend autoritair optreden.

Het Sandinistische Nationale Bevrijdingsfront, de regeringspartij, reageerde door de protesten van studenten en oppositiepartijen zwaar te onderdrukken, met de steun van gewapende groepen. De regering trok steeds meer bevoegdheden, ook gerechtelijke en wetgevende, naar zich toe.

In Nicaragua, waar Ortega al sinds 2007 regeert, leeft een kwart van de bevolking in armoede, volgens de meest recente gegevens van de Wereldbank. Nicaragua behoort samen met Haïti en Honduras tot de drie armste landen van Amerika.

Ortega wil dialoog

Door de economische en financiële crisis, de internationale druk en de dreiging van verdere sancties heeft Ortega ingestemd met nieuwe onderhandelingen met oppositie en bedrijfsleven, verenigd in de Burgeralliantie voor Rechtvaardigheid en Democratie en de Nationale Blauwwitte Eenheid. 

De agenda’s liggen nog niet vast, de namen van de bemiddelaars en regeringsvertegenwoordigers evenmin.

De oppositie heeft al aangekondigd dat de gesprekken onder meer zullen moeten gaan over de vrijlating van politieke gevangenen, het beëindigen van repressie door politie en justitie, het herstel van de vrijheid van meningsuiting en een terugkeer van de media die hebben moeten sluiten.

Mislukte coup

De regering erkent de economische crisis, maar wijt die aan de massale protesten die tot juli duurden. Ze beschuldigt de demonstranten en de oppositie van terroristische daden en van het plegen van een “mislukte coup”. De rechtbanken hebben al tientallen mensen vervolgd en zwaar gestraft.

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Nicaragua stelde in een verklaring in november dat de poging tot staatsgreep 961 miljoen dollar economische schade had veroorzaakt. 

Volgens het document beliep de schade voor de publieke sector 205 miljoen dollar, die voor de transportsector 231 miljoen dollar en die voor de toeristische sector 525 miljoen.

325 doden

Onafhankelijke onderzoeken van organisaties zoals de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten, het VN-mensenrechtencommissariaat en een speciale EU-missie hebben de these van de “staatsgreep” echter verworpen.

Ze wijzen erop dat het regime verantwoordelijk is voor de dood van 325 mensen, meer dan 2000 gewonden, meer dan 700 politieke gevangenen en minstens 70.000 ballingen om politieke en economische redenen.

Het onderzoek van deze organisaties heeft ertoe geleid dat de Verenigde Staten sinds eind 2018 verschillende sancties hebben afgekondigd tegen Nicaraguaanse functionarissen en bedrijven die banden hebben met de familie Ortega.

EU overweegt sancties 

Washington beperkt financiële kredieten voor het land. Europese landen hebben fondsen voor ontwikkelingssamenwerking en donaties teruggeschroefd, terwijl de Europese Unie sancties overweegt.

De Nicaraguaanse regering verwacht het begrotingstekort van dit jaar te dekken met belastinghervormingen en een hervorming van de sociale zekerheid, met onder meer een verhoogde bijdrage voor werkgevers en werknemers. Deze maatregelen zullen volgens de privésector leiden tot de sluiting van bedrijven, meer werkloosheid en informele tewerkstelling, en een toename van de armoede.

Kleine consument

De sancties en de regeringsmaatregelen zullen uiteindelijk vooral de kleine consument treffen, stelt Juan Carlos López van het Sociaal Juridisch Centrum voor Consumentenhulp. “In alle mogelijke scenario’s van de economische crisis, die uit de sociaal-politieke crisis voorkomt, betaalt de eindconsument het gelag, diegene die elke dag op zoek moet naar eten voor zijn gezin.”

De regering kondigt in haar wetsontwerp voor belastinghervormingen aan dat zij 53 basisvoedingsproducten niet zal belasten. Maar López Lopez benadrukt dat bij de bespreking van de tekst door het parlement ontdekt werd dat de meeste van deze producten wel zullen worden belast.

“Het is duidelijk dat een hervorming die de belasting op de meeste consumentenproducten verhoogt, een invloed zal hebben op de capaciteit en de kwaliteit van de consumptie. Want als producten in prijs stijgen, moeten mensen zich aanpassen aan de nieuwe prijzen, of op zoek gaan naar goedkopere alternatieven.”

Lege reclameborden

De crisis wordt op vele manieren zichtbaar: lege reclameborden in de steden, gesloten winkels, restaurants en benzinestations, minder open kassa’s in supermarkten, minder open loketten in banken, gesloten bankfilialen, meer informele bedrijven.

Een rapport dat in februari 2019 werd gepubliceerd door de Nicaraguaanse Stichting voor Economische en Sociale Ontwikkeling (Funides), stelt dat de economische bedrijvigheid in Nicaragua van april tot november 2018 met 4,4 procent is gedaald vergeleken met dezelfde periode vorig jaar.

Meer armoede

“Deze lagere economische activiteit heeft geleid tot een verslechtering van de overheidsfinanciën”, aldus het rapport. “Bovendien hebben de onzekerheid veroorzaakt door de huidige context en de lagere dynamiek van de economische activiteit ook geleid tot een daling van de deposito's in het banksysteem en dus in de vermindering van krediet- en internationale reserves.”

Volgens Funides zal de economische activiteit dit jaar verder afnemen met 7,3 tot 10,9 procent. De regering verwacht een krimp van 1,01 procent, de Wereldbank een van 0,5 procent.

Ook Funides verwacht een toename van het aantal mensen dat in armoede leeft als de crisis in 2019 aanhoudt.