Coronacrisis drijft Cambodjanen terug naar het platteland

Cambodja blijft grotendeels gespaard van het corona-virus. Op een bevolking van zestien miljoen zijn er 274 besmettingen en geen overlijdens. Maar de toeristen blijven massaal weg en dat heeft grote economische gevolgen. Voor velen zit er niets anders op dan terug te keren naar hun geboortedorp.

“Als ik erover praat, moet ik huilen”, zegt Rech. De weduwe staat rijst te ziften voor haar gezin van zes kinderen, waarvan er twee geadopteerd zijn. “Sinds covid zijn ze allemaal hun werk kwijt”.

We staan voor haar eenvoudige houten huisje in de provincie Banteay Meanchey, in het noordwesten van Cambodja, vlakbij de beroemde tempels van Angkor Wat.

Die lokten tot voor kort duizenden toeristen naar hier en dat zorgde voor werkgelegenheid in de stad Siem Reap. Maar hotels en scholen gingen dicht en de kinderen van Rech leven nu van wat ze zelf kweken.

Kip, vis en groenten

Niet alleen de kipppen van het erf komen op het menu, maar ook de vis uit de kanaaltjes tussen de rijstvelden.

“We gaan ernaartoe op het hete middaguur”, vertelt Ma-Thai, één van de jongens uit het gezin. “Dan komen de vissen naar het koelere oppervlaktewater, waar we ze makkelijk kunnen vangen”.

Samen met zijn broer gaat hij tot kniehoogte in het water. Daar gooit hij met een sierlijke beweging het net uit, dat in een cirkel op het wateroppervlak terecht komt. Gewichtjes doen het net zinken. Als hij het weer boven haalt, zitten er kleine visjes in.

“Ik heb deze techniek van mijn familie geleerd”, zegt Ma-Thai. Tot voor kort viste hij voor de sport. Nu uit noodzaak. “Als de vangst goed is, kunnen we ook vis verkopen”.

Grond verkopen

Intussen toont Chan de eigendommen van de familie. “Vroeger hadden we nog stukken grond vlakbij het dorp”, vertelt hij. “Maar die hebben we moeten verkopen”. Het geld diende om medicijnen te kopen voor zijn zieke vader, die intussen is overleden.

Chan kon naar school gaan in het klooster. “De monniken hebben mij Frans en Engels geleerd”, zegt hij. “Maar ik heb geen officieel diploma en daarom is het moeilijk om werk te vinden”.

In zijn zoektocht naar vacatures komt hij vaak bij dubieuze callcenters terecht. “Die willen meestal dat je vlakbij het bedrijf gaat wonen, in een kamer die je deelt met andere personeelsleden, zodat je lange dagen kan werken”. Toen hij een keer een modelcontract vroeg, met de precieze arbeidsvoorwaarden, wilden ze niets meer met hem te maken hebben.

Een eigen zaak

In afwachting van een job helpt Chan mee op het land. Het gezin heeft nu nog 2 hectare rijstveld over, op een tiental minuutjes rijden van het huis. De rijst is vooral voor eigen gebruik.

Zijn zus Lataa werkt in Phnom Srok, een kleine gemeente op een tiental kilometer van het dorp. Hier verkoopt ze drankjes van suikerriet: grote stengels die door een machine gedraaid worden om het sap eruit te persen. Daar vraagt ze 25 dollarcent per bekertje voor.

“Ik werkte in de keuken van een vijfsterrenhotel in Siem Reap. Een job met een goed en een vast inkomen. Maar het hotel ging van de éne dag op de andere dicht en het personeel zat zonder werk”.

Haar man heeft een gelijkaardig verhaal. Hij was hulpkok in een restaurant, nu wast hij brommers. “Ik maak mij vooral zorgen over ons zoontje van twee”, zegt Lataa.
Als het kind ziek zou worden, heeft ze niet voldoende geld om het in de stad naar de dokter te brengen.

Niet kwaad

Jee-Weng, de schoonmoeder van Lataa, blijft er vrolijk bij. “Ik ben al oud”, zegt ze met een smakelijke lach. “Ik heb toch geen toekomst meer”.

De vrouw zit gehurkt borden te wassen in een teil. Ze verkoopt hier kuy teav, een eenvoudige schotel met rijstnoedels.

“We moeten leven van dag tot dag. Maar dat maakt mij niet kwaad”, zegt ze. “Ik heb niet geleerd om kwaad te zijn”.
 
Als ik haar vraag wat ze over het virus denkt, krijg ik opnieuw die lach te horen. Maar een echt antwoord heeft ze niet. Voor veel Cambodjanen is covid iets ongrijpbaars, maar het heeft wel een grote impact op hun dagelijkse leven.

Feest

Ik ontmoet Rech opnieuw in de keuken van haar huis, net voor zonsopgang. Haar kinderen slapen nog. De drie broers liggen naast elkaar, onder een muskietennet en zonder matras, op een laag houten meubel dat overdag als tafel gebruikt wordt.

Zijzelf bereidt het Pchum Ben feest voor, dat deze week gevierd wordt. Dan wordt er traditioneel eten naar de tempel gebracht om voorspoed af te smeken.

“Ik maak eieren klaar, gedroogde vis en rijstpap. Want dat vinden monniken lekker”, zegt ze.

Elk detail is belangrijk. Zo plet ze de vis “omdat de oudere monniken vaak geen tanden meer hebben”.

Hogere krachten

Terwijl de kinderen wakker worden, gaat Rech bidden tot haar voorouders, aan wie dit feest wordt opgedragen.

“Ik vraag dat mijn gezin geen honger zou hebben en dat covid snel voorbij zou gaan. Zeker in dit speciaal jaar moeten we de traditie in ere houden”.

En dan gaat het naar de tempel. Monniken zitten in een rij vooraan en nemen het voedsel in ontvangst. Daarna volgt er een lang gebed, dat de gelovigen bijna in trance meezingen.

Deze mensen leggen hun lot en hun toekomst in de handen van hogere krachten en wachten af. Het is maar zeer de vraag hoelang ze eindjes aan elkaar kunnen blijven knopen om te overleven met tijdelijke oplossingen.