Clustermunitie verwoest in Laos nog steeds levens

Phongsavath was nog niet geboren toen Amerikaanse piloten miljoenen kleine explosieven dropten boven Laos. Maar bijna veertig jaar nadat de oorlog voor het Zuidoost-Aziatische land eindigde, lijden mensen als hij er nog steeds onder.

Drie jaar geleden vond Phongsavath in de grond bij zijn school een klein, metalen bolletje. Hij wist dat er tientallen jaren geleden bombardementen waren, maar hij had nog nooit een bom gezien. "Ik wist niet wat het was. En ik wist niet dat het gevaarlijk was, dus probeerde ik het open te maken", zegt hij.

Phongsavath herinnert zich alleen nog een lichtflits en daarna werd alles donker. Toen hij in het ziekenhuis wakker werd, was hij blind. De bom had hem beroofd van zijn gezichtvermogen en zijn beide handen.

Doden

De vondst van Phongavath was onderdeel van een tientallen jaren oude clusterbom die op Laos werd geworpen tijdens de Amerikaanse geheime operaties in Indochina, tussen 1964 en 1973. Doel van de luchtaanvallen was om de cruciale bevoorradingsroute van het Noord-Vietnamese leger, die door Laos en Cambodja liep, te blokkeren.

Tegenwoordig betalen Laotianen zoals Phongsavath nog steeds een prijs voor het conflict. Sinds het einde van de oorlog raakten twintigduizend mensen gewond door de achtergebleven explosieven, soms met dodelijke afloop.

Vooral clusterbommen, grote explosieven die vanuit de lucht afgeworpen worden en honderden kleinere explosieven bevatten, maken na jaren nog dodelijke slachtoffers.
 
Volgens schattingen werden er 270 miljoen van deze kleinere explosieven verspreid over Laos. Ongeveer 30 procent ging niet af. Deze bommen vervuilen het Laotiaanse platteland. 

Stigma

Activisten hopen dat dit jaar een keerpunt wordt in een langlopende campagne tegen clusterbommen. In augustus trad een verdrag in werking dat het gebruik van clusterbommen verbiedt. Sinds dinsdag zijn delegaties uit honderd landen die meedoen, in Vientiane in Laos  bijeen om een plan uit te werken om het akkoord te implementeren.

"Het gruwelijke is dat er misschien wel 80 miljoen van deze bommen verspreid over het land liggen, op akkers van boeren, bij scholen en naast wegen", zegt Thomas Nash, coördinator van de Cluster Munition Coalition, een coalitie van organisaties die zich inzetten voor een verbod op clustermunitie. "Dus er moet veel werk verzet worden om alles op te ruimen en het land te verlossen van deze erfenis van 35 jaar geleden."  
 
Laos is, in verhouding tot het aantal inwoners, het land dat het zwaarst getroffen is door clustermunitie. Clusterbommen zijn echter ook gebruikt in landen als Angola, Zambia, Libanon en Libië.

De 108 landen die de Conventie tegen Clustermunitie hebben ondertekend, hebben beloofd het gebruik te verbieden en bestaande voorraden te vernietigen. Ze hebben ook restanten van afgeworpen clustermunitie op te ruimen en slachtoffers van de bommen financiële hulp te geven.
 
Maar terwijl zwaargetroffen landen zoals Laos het verdrag geratificeerd hebben, laten grote militaire machten die de wapens bezitten - zoals de Verenigde Staten, China en Rusland - het tot nu toe afweten.

Nash hoopt dat het verdrag er mede toe leidt dat de wapens een dusdanig stigma krijgen, dat het gebruik ervan alom wordt beschouwd als onverdedigbaar. Iets wat volgens hem al is bereikt met landmijnen.