Chileense studenten bouwen zelf waterfiltersysteem

De gemeenten Ovalle en Río Hurtado in het noorden van Chili worstelen steeds meer met het droge klimaat. Toch zijn enkele basisscholen er in geslaagd om groenten en fruit te kweken. Dat gebeurde met de hulp van andere jongeren uit een lokale polytechnische hogeschool die een filtersysteem hebben gebouwd waarmee grijs water (licht verontreinigd afvalwater) kan worden gerecycleerd.

Zelfgekweekte tomaten

“De zorg voor water moet starten bij de kinderen”, zegt Alejandra Rodríguez die een zoon heeft in de school van Samo Alto, een klein dorp in de gemeente Río Hurtado in het Andesgebergte.

“Mijn zoon bracht me net nog een zelfgekweekte tomaat”, zegt Maritza Vega, een leerkracht aan de school in Samo Alto die 77 leerlingen telt van vier tot vijftien jaar. “Voor hen is de oogst de prijs”, zegt ze. “Ze vinden het enorm spannend.”

Rivier steeds minder gul

Het schoolhoofd, Omar Santander, leidt ons rond in verschillende plattelandsscholen in de regio die betrokken zijn bij het project. “De rivier Hurtado is altijd erg gul geweest voor de bewoners maar vandaag verschaft ze ons enkel nog voldoende water om de oogsten alternerend, met enkele dagen tussentijd, te kunnen irrigeren. Mensen vechten hier om het recht op water”, legt Santander uit.

De Samo Alto-school vangt regenwater op en recycleert gebruikt water. “Dat water wordt dan door een dubbel filtersysteem gestuurd en opgevangen in een reservoir.”

De maandelijkse waterrekening ging drastisch naar beneden, maar volgens Santander is het belangrijkste “dat ze bewustzijn hebben gecreëerd bij de kinderen”.

Gedragswijziging

“Vroeger was hier voldoende water en het gedrag van de ouderen is daar nog steeds op afgestemd. De studenten helpen zo om het bewustzijn over deze gewijzigde situatie in hun families te vergroten”, zegt hij.

Admalén Flores, een dertienjarig schoolkind, vindt de zelfgekweekte tomaten “smaakvoller en lekkerder”. Alexandra Honores, ook dertien jaar, is trots omdat ze haar grootvader aan het hergebruiken van water kreeg.

Basisschool El Guindo, op 10 kilometer van Ovalle, was tot drie jaar geleden een achtergebleven dorp dat vooral bekend stond als draaischijf voor drugsverkoop. Alles veranderde toen het plaatselijke schoolhoofd Patricio Bórquez en wetenschapsleerkracht Gisela Jaime hun grijswaterproject lanceerden. Ze plantten ook bomen aan en inheemse soorten om beter aangepast te zijn aan het droge klimaat in hun streek, zo’n 400 kilometer ten noorden van Santiago.

8000 liter per maand

“Het project zag het daglicht omdat er geen vegetatie was”, zegt de leerkracht. Vandaag recupereren ze 8000 liter water per maand. “Aandacht hebben voor het milieu is een vaardigheid voor het leven”, zegt Bórquez.

“Onze school droeg met het stigma van drugshandel en -verslaving. Vandaag staan we in Ovalle bekend als de school met de meeste programma’s. We staan op de derde plaats wat betreft onze wetenschappelijke richtingen”, zegt ze.

Erg wisselvallig

In deze droge streek waar de regenval erg wisselvallig is, viel er volgens Catalina Cortés van het meteorologisch instituut in Santiago, “slechts 37,6 millimeter regen in 2018 – sterk onder het gemiddelde tijdens de periode 1981-2010 van 105,9 millimeter.”

“Door de klimaatverandering valt er steeds minder water. Als het regent is het vaak lokaal” , zegt Cortés.

Geograaf Nicolás Schneider, oprichter van de stichting Un Alto en el Desierto omschrijft de watersituatie ook als “kritiek”. Het gebied waar we ons hier bevinden grenst ook aan de Atacamawoestijn waar 90 percent van het grondgebied gedegradeerd is.

Actieve kool of zand

Met de hulp van hun docenten en onder toezicht van universiteitsprofessor en chemicus van de Katholieke Universiteit van Chili, Eduardo Leiva, bouwden de studenten van de polytechnische hogeschool in Ovalle een filtersysteem met een hoge technische standaard.

Het filtersysteem recycleert grijs water van de sanitaire blokken die door de 1200 studenten in de hogeschool worden gebruikt. Het gerecycleerde water irrigeert drie percelen waar in totaal 48 verschillende boomsoorten staan geplant. Soortgelijke filtersystemen zullen weldra worden geïnstalleerd in nog eens acht landelijke schooltjes in Ovalle.

Sanitaire gebouwen

Het prototype werd gebouwd door achttien studenten en acht docenten mechanica, industriële assemblage, elektronica, elektriciteit en technisch tekenen. Het voornaamste reservoir vangt water op van sanitaire gebouwen dat van daaruit wordt opgepompt en naar het filtersysteem vloeit.

“Het filtermateriaal kan actieve kool zijn, of zand of grind”, zegt Hernán Toro, hoofddocent technische assemblage. Het water wordt telkens opgepompt naar andere zones waar het door nieuw filtermateriaal sijpelt om uiteindelijk in een tweede vat te worden opgevangen, van waaruit een elektrische pomp het water naar het irrigatiesysteem stuwt.

Eerste prijs op wetenschapsbeurs

Duan Urqueta, een zeventienjarige elektronicastudent, vertelt ons dat ze stalen namen in zeven dorpen in Ovalle en “de slechtste stalen gebruikten om de filter te testen.”

“Met dit systeem hebben we vorig jaar de eerste plaats gewonnen op de Wetenschapsbeurs in La Serena, de hoofdstad van de regio Coquimbo”, zegt hij trots. 

Pablo Cortés, een zeventienjarige student industriële assemblage, zegt dat dit project “hem heeft veranderd als mens.”

“Het is een programma dat niet alleen leren bevordert maar ook dienstverlening en hulp aan de gemeenschap”, zegt zijn leraar. “Iedereen leert hieruit. We hebben mensen gezien die tot tranen toe werden bewogen toen ze zagen wat dit kan teweegbrengen.”

De studenten en docenten zitten niet stil na dit succes. In een volgende fase willen ze zonnepanelen toevoegen, die het hele proces energiezuiniger en goedkoper moeten maken.

Hoe mooi geograaf Schneider het schoolproject ook vindt, hij denkt dat het recycleren van water op macroniveau jammer genoeg niet zal volstaan om het ernstige gebrek aan water te bestrijden. Hij heeft kritiek op het gebrek aan waterbeheer op hoger niveau. “Kijk bijvoorbeeld naar de valleien waar wordt ingezet op de export van fruit en waar het waterverbruik enorm geconcentreerd is. De overheid knijpt gewoon een oogje toe”, zegt hij.