Chileense afvalbus maakt burgers bewust van hun wegwerpgedrag

Als je ’s nachts wakker ligt van de klimaatcrisis, maak je je ongetwijfeld ook zorgen over wat we allemaal weggooien, want de afvalberg verergert de wereldwijde opwarming van de aarde. Initiatieven zoals de Chileense afvalbus lukt het alvast om een gedragsverandering tot stand te brengen, in een land waar de wegwerpcultuur diepgeworteld is.

Stortvloed van afval

De wereld genereerde in 2016 naar schatting 1,6 miljard ton CO2e (koolstofequivalent) als gevolg van de verwerking en verwijdering van afval – ongeveer 5 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot.

Alleen recycleren, zeggen experts, is niet genoeg om deze stortvloed aan te pakken. Het is nuttig en nodig, maar beter is om al in een vroeg stadium na te denken over de vraag hoe afval voorkomen kan worden in de productie- en consumptiecyclus. 

Transitie

De Britse Rapid Transition Alliance (RTA) stelt dat de mensheid toe moet naar “een wijdverbreide gedragsverandering ten bate van een duurzame levensstijl…naar een leven dat past binnen de planetaire ecologische grenzen en de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden Celsius houdt”. 

De RTA verwijst naar een Latijns-Amerikaanse pionier waar de wereld van kan leren: een sociale onderneming in Chili die mensen aanmoedigt minder afval te produceren en meer te recycleren, vanuit de gedachte dat economische en beleidsveranderingen kunnen leiden tot een snelle transitie. TriCiclos, een bedrijf dat zich richt op vermindering van consumentisme en afvalmanagement, wil een balans bereiken tussen sociale, financiële en milieufactoren.

Het TriCiclos-model ontwikkelt duurzamere werkwijzen, stimuleert mensen een actieve rol te spelen en helpt bedrijven hun processen te herontwerpen, zodat ze passen in een circulaire economie.

TriCiclos is opgericht door twee vrienden, Gonzalo Muñoz and Joaquin Arnolds Reyes, die allebei vastbesloten zijn de manier waarop de samenleving omgaat met grondstoffen te veranderen, en vragen te stellen bij de wegwerpcultuur.

Ze hebben recyclagecentra opgezet, Puntos Limpios of ‘opruimpunten’, gemaakt van oude zeecontainers. Producten die gerecycleerd of hersteld kunnen worden, worden daar door consumenten ingeleverd.

Winkelketens

De containers, in vrolijke kleuren, functioneren elk als afzonderlijk recyclagecentrum. Er worden 25 verschillende soorten materialen ingezameld, verdeeld in categorieën: cellulose, geplastificeerd karton, plastic, metalen (aluminium en andere metalen) en glas. Er zijn ook containers geplaatst bij winkelketens – waaronder een grote woonwinkelketen in Latijns-Amerika – waardoor het grootste nationale netwerk van opruimunits in Chili ontstond.

TriCiclos heeft ook onderwijsprogramma’s opgezet om mensen te leren beter met afval om te gaan. En de ‘afvalbus’ reist door het land om ter plaatse te adviseren over hergebruik en recyclage. De bus bezoekt ook scholen en ondersteunt schoonmaakprojecten op stranden. TriCiclos vond daarnaast een  machine uit die van plastic speelgoed maakt, om het potentieel van hergebruik te illustreren, en het werkt ook samen met andere afvalverwerkers en belangengroepen.

Ontwerpfout

Minder gebruikelijk is wellicht dat TriCiclos ook bedrijven adviseert. Dat gebeurt vanuit de basisgedachte dat “afval een ontwerpfout is die hersteld moet worden.” Het bedrijf helpt fabrikanten en ontwerpers producten zo te ontwerpen dat ze helemaal niet in de afvalstroom belanden. Hiervoor wordt onder meer gebruik gemaakt van software en machines die bedrijven helpen materialen te transformeren in circulaire bronnen.

Muñoz noemt TriCiclos een bedrijf dat zich inzet voor culturele verandering, vermomd als recyclage. “We willen de cultuur rondom productontwerp veranderen; de consumentencultuur die momenteel de grenzen van onze planeet overschrijdt; de cultuur waarin burgers hun steentje bij moeten dragen door betere keuzes te maken, en materialen te scheiden en opnieuw te gebruiken; de cultuur van het recyclagebedrijf dat een dienstverlener kan en moet worden; en tot slot, de afvalcultuur die moet verdwijnen om plaats te maken voor de circulaire economie.”

TriCiclos is naast Chili, ook actief in Brazilië, Colombia, Peru, Uruguay, Paraguay, Argentinië, Bolivia en Ecuador.

Visnetten

Het initiatief kreeg ook thuis navolging. Plasticafval uit zee vervuilt de Chileense stranden en in het armere zuidelijke deel van het land konden vissers hun onbruikbare plastic netten nergens inleveren. Een jonge start-up, Bureo, opgericht door drie Noord-Amerikaanse surfers, werkt nu samen met de lokale vissers en houdt zo jaarlijks honderden tonnen afgedankte netten uit de oceaan. Ze worden ingezameld door Bureo en vervolgens getransformeerd in 100 procent recycleerbare pellets, die verkocht worden als duurzaam alternatief voor nieuw plastic.

TriCiclos werkt samen met afvalinzamelaars om kennis en ervaring over te brengen op burgers. Mensen leren zo afval te scheiden en er ontstaan gesprekken waardoor gebruikers van Punto Limpio gaan nadenken over hun consumptiepatroon en aankopen. Zo worden ze zich er bewust van welke materialen recycleerbaar zijn, en welke merken en producten duurzaam zijn.

“Het eerste waar je over na moet denken is waar afval vandaan komt”, zegt Muñoz. “Dan begrijp je dat we in een duurzame samenleving moeten stoppen met het gebruik van verschillende materialen die nu nog steeds geaccepteerd worden. Hiervoor moet onze cultuur veranderen. Onze drijfveren moeten veranderen, we moeten afval niet voor lief nemen en stoppen met geprogrammeerde veroudering van producten en apparaten.”

Overconsumptie

Wereldwijd groeit het afvalprobleem nog steeds snel. In 2018 schatte een rapport van de Wereldbank dat de afvalberg zou groeien van 2,01 miljard ton in 2016 naar 3,4 miljard ton in de daaropvolgende dertig jaar. De belangrijkste oorzaken hiervan: snelle verstedelijking, reclame die consumenten aanzet tot kopen en bevolkingsgroei. De mensheid consumeert en produceert al meer afval dan de biosfeer aankan.

Plastic – afkomstig uit de fossiele-brandstoffenindustrie – is vooral problematisch. Als dat niet goed ingezameld en verwerkt wordt, vervuilt het waterwegen en ecosystemen voor honderden, of zelfs duizenden jaren. In hooginkomenlanden wordt meer dan een derde van het afval gerecycleerd of gecomposteerd, maar in landen met een laag inkomen is dat slechts 4 procent.

-

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Climate News Network.