Chemische samenstelling geeft afkomst tropisch hout prijs

In tegenstelling tot ‘landrovers’ en illegale veeboeren, die in een paar weken tijd duizenden hectaren bomen omhakken, laten illegale houthakkers discretere sporen achter in het regenwoud. Ze openen kronkelige wegen die naar de commercieel meest waardevolle bomen leiden.

“Ze maken wegen tot 200 kilometer diep in het bos, alleen maar om een ipê te zoeken”, vertelt Edevar Sovete, een analist bij het Braziliaanse milieuagentschap Ibama. Ipê is de meest gegeerde boomsoort in het Amazonegebied.

Makkelijk te manipuleren

Ook de tracering van de herkomst van het illegale hout is een kronkelig pad. Braziliaanse milieu-instanties vertrouwen vooral op oorsprongsdocumenten, die de reis van het hout moeten registreren van bosbeheerplan tot zagerij en tot de laatste koper.

Maar illegale houthakkers zijn expert in het omzeilen van dat systeem. Een veelgebruikte strategie is om hout dat afkomstig is uit inheemse gebieden of natuurreservaten - waar houtkap illegaal is - valselijk aan te geven als hout dat afkomstig is uit een legaal bosbeheergebied. Deze fraude is wijdverspreid en studies tonen aan dat tot 40 procent van het hout uit het Braziliaanse Amazonegebied illegaal is.

“De documenten zijn erg verouderd en makkelijk te manipuleren, wat veel gebeurt in Brazilië,” verklaart Gabriele Moreira, een onderzoeker aan het Centrum voor Atoomonderzoek in de Landbouw (CENA-USP) van de Universiteit van São Paulo.

Door de informatie in officiële documenten te vergelijken met satellietbeelden met een hoge resolutie, kunnen onderzoekers vaak controleren of houtkappers liegen over de oorsprong. Als een bedrijf bijvoorbeeld beweert 1000 kubieke meter hout te hebben weggehaald uit een gebied waar geen zichtbare tekenen van houtkap zijn, dan is dat het bewijs dat het hout ergens anders vandaan komt.

Onderzoek naar ipê

Maar vaststellen waar dat wél vandaan komt, is veel lastiger. Onderzoeksinstituten uit heel Brazilië werken samen met overheidsinstellingen om manieren te vinden om de herkomst van hout te achterhalen.

De laatste doorbraak komt van Moreira's onderzoek aan het CENA, dat zich baseert op de analyse van chemische elementen om te bepalen waar een boom vandaan komt. Haar eerste bevindingen, gepubliceerd in het tijdschrift Trees, Forests and People, richtten zich op ipê, de verzamelnaam voor verschillende boomsoorten in het geslacht Handroanthus. Dit zeer gegeerde tropische hardhout kan op de internationale markt worden verkocht voor 3500 dollar per kubieke meter, voor hoogwaardige en duurzame toepassingen zoals zwembadterrassen, meubels, vloeren, plafondpanelen en bootdekken.

Moreira's team bekeek monsters van het hout uit een legaal bosbeheerplan in Tapajós, in de Braziliaanse staat Pará. Ze konden de aanwezigheid van chemische elementen bevestigen, vooral strontium, die verschillen tussen de meer dan 100 soorten ipê. Voor inspecteurs op het terrein is dat al nuttige informatie.

“Het is erg moeilijk om de soorten die worden verscheept te identificeren,” zegt Ibama-expert Sovete. “Ipê-soorten hebben zeer vergelijkbare kenmerken, dus soms verkoopt de houthakker de ene soort alsof het een andere is.”

Google

Uiteindelijk willen de onderzoekers de techniek gebruiken om de herkomst van het hout te achterhalen, aangezien de chemische signatuur in elk monster verschilt naargelang de grondsoort waarin de boom groeide. “Het plan is om dit grote lappendeken van bodemsamenstellingen te gebruiken om te proberen de variabiliteit van de bodem toe te schrijven aan de variabiliteit van het hout dat in deze specifieke regio's is gegroeid”, legt Moreira uit.

“Brazilië is een van de beste landen ter wereld als het gaat om bodemclassificatie en we hebben kaarten met extreem hoge resoluties”, stelt Gabriela Nardoto, voorzitter van het Nationale Forensische Isotopen-netwerk en hoogleraar ecologie aan de Universiteit van Brasilia. “Dat kan grote voordelen opleveren voor ons werk.”

Nardoto zoekt ook manieren om hout op te sporen, maar dan met behulp van de stabiele isotopen-methode. Die methode wordt al meer dan vier jaar ontwikkeld in samenwerking met partners als The Nature Conservancy en Google, en wordt al toegepast door de federale politie in onderzoeken naar de toeleveringsketens van hout en goud.

In tegenstelling tot chemische elementen variëren isotopen niet in relatie tot de bodem, maar tot andere regionale kenmerken. “Natuurlijke processen zoals fotosynthese, regenval en waterverdamping differentiëren hoeveel elk van deze isotopen zal worden opgenomen in het weefsel van de plant,” zegt Nardoto. “Daarom konden we deze tracking doen.”

Complementair

Isotopenanalyse kan al met relatieve precisie de herkomst van een houtmonster aangeven, binnen een straal tot 100 kilometer. Met de nieuwe vooruitgang in chemisch onderzoek hopen de onderzoekers dat nog verder te kunnen verfijnen.

“Ze lijken wel complementair”, aldus Nardoto. “Isotopen zullen ons bijvoorbeeld vertellen dat bepaald hout uit het westen van de staat Mato Grosso komt, maar we weten niet of het uit een inheems gebied komt. Met de bodemkaart en deze chemische analyses kunnen we inzoomen en onze vinger op het juiste gebied leggen.”

Ze merkt op dat deze analyses in het laboratorium worden gedaan en nog niet ontworpen zijn voor dagelijkse inspecties op het terrein. Tot nu toe werden ze bijvoorbeeld gebruikt voor grote onderzoeken of het screenen van houtladingen in havens.

Ook Moreira vindt dat de verschillende analyseplatforms samengevoegd moeten worden. Ze, hoopt dat deze grote database binnen vier jaar klaar zal zijn. “Het Amazonegebied is het grootste regenwoud ter wereld en de ogen van de wereld zijn op ons gericht, dus het land is in toenemende mate afhankelijk van de ontwikkeling van deze tools om internationaal geloofwaardig te zijn.”
 

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Mongabay.