Braziliaanse president Temer kan geen kant meer uit

Dinsdag startte de Braziliaanse verkiezingsrechtbank TSE (Tribunal Superior Electoral) een zaak over fraude tijdens de presidentsverkiezingen van oktober 2014. Die werd gewonnen door Dilma Rousseff van de Arbeiderspartij, Michel Temer van de Partij van de Democratische Braziliaanse Beweging (PMDB) werd vicepresident.

Rousseff werd vorig jaar afgezet. Temer werd daardoor president. Maar als de uitslag van 2014 geannuleerd wordt, moet Temer opstappen.

Nog maanden aanslepen

Normaal moet het TSE zich op 10 juni uitspreken over de zaak. Maar het kan ook allemaal nog maanden aanslepen. Een van de zeven rechters kan meer tijd vragen om tot een besluit te komen. En ook als Temer veroordeeld wordt, kan hij nog in beroep gaan, eerst bij het TSE, nadien bij het Federale Hooggerechtshof.

Een snelle afzetting van Temer zou de snelste weg zijn om het land weer bestuurbaar te maken. De Braziliaanse politiek is al maanden verlamd door operatie Lava Jato (Carwash), het gerechtelijke onderzoek naar wijdverspreide corruptie, die ondertussen 415 politici van 26 partijen in het vizier heeft, onder wie minstens 8 ministers van de huidige regering, 24 senatoren, 39 volksvertegenwoordigers en 3 gouverneurs. Ook tegen Temer loopt een strafonderzoek.

Honderden miljoenen voor verkiezingscampagnes

De Braziliaanse economie bevindt zich al meer dan drie jaar in een zware recessie, maar verschillende indicatoren wijzen op een voorzichtig herstel. De aanhoudende politieke crisis maakt zo’n herstel onmogelijk.

Maar het gaat in het TSE om een rechtszaak, en daarbij mogen geen politieke of economische overwegingen meespelen, stelt Diogo Rais, professor rechten aan de MacKenzie-universiteit.

“Het TSE is geen instrument om een politieke crisis op te lossen”, waarschuwde ook TSE-voorzitter Gilmar Mendes.

De bevolking zou een vrijspraak voor Rousseff en Temer niet begrijpen. Belangrijke zakenmensen getuigden voor justitie hoe corruptie de laatste decennia diep in het politieke systeem gedrongen is. Bedrijven hebben honderden miljoenen betaald voor verkiezingscampagnes, in ruil voor politieke wederdiensten. Dat was ook het geval bij de verkiezingen van 2014.

Rechtszaak aangespannen door bondgenoot

Ironisch genoeg werd de rechtszaak eind 2014 aangespannen door de verslagen PSDB-kandidaat Aecio Neves. De Sociaaldemocratische Partij van Brazilië (PSDB) is vandaag een bondgenoot van Temer. De PSDB en PMDB sloegen begin vorig jaar de handen ineen om Rousseff en de Arbeiderspartij buiten spel te zetten en een nieuwe regering te vormen.

De PSDB, die om haar ambiguïteit bekend staat, trok de klacht niet in, maar drong wel aan op een vrijspraak voor Temer. Rousseff en Temer hadden gescheiden verkiezingsrekeningen, Temer kan dan ook niet verantwoordelijk worden gehouden voor het gesjoemel van Rousseff, is de redenering.

WK voetbal

Los van wat er in het TSE gebeurt, lijkt de positie van Temer onhoudbaar geworden. Op 6 juni werd een van zijn belangrijkste vertrouwelingen aangehouden, Henrique Alves, voormalig minister van Toerisme. Hij wordt ervan beschuldigd 7,1 miljoen real (1,9 miljoen euro) smeergeld te hebben ontvangen bij de bouw van een voetbalstadion voor het wereldkampioenschap van 2014.

Drie dagen voordien onderging Temers adviseur Rodrigo Loures hetzelfde lot. Op videobeelden is te zien hoe Loures 500.000 real (137.000 euro) ontving, volgens Joesley Batista, baas van JBS, de grootste vleesverwerker ter wereld, was dit een van de wekelijkse betalingen die Temer gedurende twintig jaar zou krijgen in ruil voor een verlaging van de gasprijs voor een elektriciteitscentrale die deel uitmaakt van Batista’s groep.

Geen alternatief

Ook tegen Neves, Temers bondgenoot, loopt een onderzoek voor het ontvangen van smeergeld van dezelfde Batista.

Dat Temer toch nog blijft zitten, komt vooral doordat er geen alternatief is. Bij de belangrijkste politieke en economische krachten van het land staat niemand op die voldoende steun kan verzamelen om Brazilië veilig naar de presidentsverkiezingen van oktober volgend jaar te loodsen.

Een van de gevolgen van de diepgaande corruptie die het Braziliaanse politieke systeem al decennia teistert, is dat er geen geloofwaardige leiders meer zijn waarrond nog enige consensus mogelijk is.