Boomende mijnbouw bedreigt traditionele herderswezen in Mongolië

Toen hij in de 13e eeuw de uitgestrekte Gobiwoestijn verkende, zei Marco Polo al dat de woestijn “gevuld was met buitengewone illusies”. Nu glinstert Oyu Tolgoi, een van de grootste kopermijnen ter wereld, er als een illusie in de eindeloze grasvlaktes. 

Het mineraalrijke Mongolië - dat door The Economist  als het “volgende Qatar” werd bestempeld -  kent een nooit geziene boost van de mijnbouw. Maar terwijl megaprojecten als Oyu Tolgoi de productie de hoogte injagen, creëren ze ook wantrouwen en conflicten binnen de herdersgemeenschappen. 

De snelle groei doet de vraag rijzen: kan de traditionele hoederij dit overleven? 

Nomadische herders

De Gobi, de Mongoolse woestijn op grote hoogte, is een harde omgeving die traditioneel wordt bewoond door nomadische herders. De dramatische steppe, de uiterst zeldzame neerslag en extreme winters vormen een unieke omgeving.

Het onberekenbare weer maakt dat de migratiepatronen van de dieren erg complex zijn. Al zes millennia lang hebben Mongoolse herders zich daaraan aangepast dankzij traditionele ecologische kennis. Maar met de komst van het Sovjetbestuur werd de samenleving gecentraliseerd en gecontroleerd, werden ze minder mobiel en daardoor ook minder goed bestand tegen ecologische schokken. 

Vandaag worden die adaptieve strategieën nog meer bedreigd, dit keer door de mijnbouw. Mijnen kunnen een negatieve ecologische en socio-economische impact hebben op de inkomsten van de herders, door de vernieling van het landschap, uitstoot van stof en watervervuiling tot verlies van traditionele praktijken, verhuis van gemeenschappen en corruptie. 

Oyu Tolgoi

De Oyu Tolgoi-mijn, een project van 12 miljard dollar, is misschien wel het duidelijkste voorbeeld van het toenemende conflict tussen mijnbouw en het herderswezen in Mongolië. Oyu Tolgoi - of turquoise heuvel - ligt in de regio Khanbogd Soum, traditioneel een streek waar kamelen worden gehouden. De mijn werd in 2000 gekocht door het bedrijf Ivanhoe Mines en uitgebreid. De eerste twijfel bij de bevolking ontstond toen de voorzitter van het bedrijf aan investeerders liet weten dat hij “een geldmachine had ontdekt in de Gobi.” 

Inmiddels is de Rio Tinto Corporation hoofdaandeelhouder in de mijn, en is die de grootste werkgever in het district geworden. Oyu Tolgoi is ook de grootste belastingbetaler in Mongolië onder de bedrijven. https://montsame.mn/en/read/124917

Impact

De mijn heeft het district op verschillende manieren veranderd. Oyu Tolgoi financiert een aantal initiatieven rond Corporate Social Responsibility, waaronder een gezondheidsprogramma, opleidingen voor lokale ondernemers en een project om dinosaurussporen in de regio te beschermen. Het bedrijf heeft ook infrastructuur aangelegd, zoals wegen en een vliegveld. 

Maar veel van die infrastructuur is niet beschikbaar of nuttig voor herders en soms zelfs hinderlijk. De verboden zones rond de mijn, luchthaven en pijpleidingen verstoorden de traditionele migratieroutes. Wegen hebben graaslanden gefragmenteerd en het verkeer vormt een risico voor de kuddes. Boorputten hebben per ongeluk een verbinding gemaakt tussen ondiepe waterlagen en diepere lagen, waardoor de hogere waterlagen - die essentieel zijn voor de dieren - uitgeput dreigen te raken. 

Die problemen zetten de lokale herders ertoe aan om de zaak voor de Wereldbank te bepleiten, en dat leidde tot een belangrijk akkoord in 2017. 

Veranderende prioriteiten

Hoewel Oyu Tolgoi een lange schaduw werpt over de steppen, is er ook een waaier aan sociale en economische factoren die niet met de mijn te maken hebben die het gedrag en de besluitvorming van herders veranderen. 

Zo is het aantal dieren enorm gestegen, van 20 miljoen dieren in de jaren negentig naar meer dan 60 miljoen in het laatste decennium. Die stijging, en daarmee ook de verandering van kleine veehouderij naar een vorm van ontwikkeling en rijkdom, is ook te zien in het district Khanbogd. 

De stijging heeft de druk op de graslanden en de waterbronnen enorm doen toenemen. Het povere onderhoud van de waterbronnen en de moeilijke toegankelijkheid op sommige punten hebben de druk nog doen toenemen, terwijl het groeiende gebruik van gemotoriseerde pompen ertoe leidde dat sommige reservoirs zich maar traag terug aanvulden. 

De hoederij maakt dus ook een verschuiving mee, van de traditionele gemeenschappelijke gebruik van het land naar het maximaliseren van de beschikbare grondstoffen voor eigen voordeel. De lokale overheid heeft het moeilijk om daarop te reageren, en de herders vertrouwen steeds meer op Oyu Tolgoi om de rol van de overheid op zich te nemen en in de nodige infrastructuur en diensten te voorzien.

Samenleven

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, lijken de mijnbouw en de hoederij samen te kunnen leven in het district - tot nog toe ten minste. De herders hebben strategieën ontwikkeld om om te gaan met de hardheid van de woestijn, en het stijgende aantal dieren lijkt te suggereren dat dit een levensvatbare - zij het niet erg duurzame - manier van inkomen is in de regio. 

Maar dat neemt niet weg dat er een onzekere toekomst wacht voor het herderswezen dat steeds commerciëler wordt, gecombineerd met de aanwezigheid van Oyu Tolgoi en andere megamijnen. Naarmate het Chinese Belt and Road Initiatief van 1000 miljard dollar op stoom komt, zullen de Mongoolse herders binnen een complexe cocktail moeten navigeren van klimaatverandering, waterrisico’s en toenemende druk van mijnbedrijven en economische krachten. Er kan snel een punt bereikt worden waar de nomadische hoederij het moet afleggen tegen een vastere vorm van veeteelt. En dan zal de Gobi in niets nog lijken op wat Marco Polo beschreef.

Bron: The Conversation