Bachelet diep geraakt door humanitaire crisis in Venezuela

Van drie miljoen kinderen die dringend behoefte hebben aan voedsel, gezondheidszorg en onderwijs, tot een elitekorps bij de politie dat honderden buitengerechtelijke executies op zijn conto  heeft: de crisis die de Chileense oud-president in Venezuela aantrof, is omvangrijk.

“De humanitaire situatie is op een buitengewone manier verslechterd”, zei de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN toen ze vrijdagavond haar tweedaagse bezoek aan Caracas afsloot. Kort daarvoor had ze slachtoffers van misbruik, hun familieleden en mensenrechtenorganisaties ontmoet. “Wat in Venezuela gebeurt, raakt mij diep. Het breekt mijn hart om de mensen te zien lijden”, zei ze.

Complexe noodsituatie

Venezuela "kampt met een complexe humanitaire noodsituatie”, zegt Feliciano Reyna van de organisatie Acción Solidaria (Solidaire Actie). “Er is de honger, er is de gezondheidssituatie, met tot 1 miljoen gevallen van malaria, er is het onderwijs, met honderdduizenden kinderen en jongeren die de bescherming verliezen die school hen biedt, en er is de massale migratie.”

Op het vlak van burger- en politieke rechten “was het van cruciaal belang dat ze tijdens haar bezoek de zeer ernstige buitengerechtelijke executies door veiligheidsdiensten van de overheid erkende en haar bezorgdheid daarover uitte en op de vrijlating van de honderden politieke gevangenen aandrong”, zegt Liliana Ortega van de humanitaire coalitie Foro por la Vida (Forum voor het Leven).

Uiterst kritiek

Bachelet, die arts is, noemde de gezondheidssituatie “uiterst kritiek”, een gevolg van “het tekort aan medicijnen en apparatuur, de uittocht van gezondheidswerkers, de achteruitgang van de waterkwaliteit en sanitaire voorzieningen, en de stroompannes.”

“Ik heb de regering opgeroepen om prioriteit te geven aan de gezondheidsproblemen en de humanitaire situatie, en andere sociaaleconomische rechten die de Verenigde Naties in staat stellen de situatie te beoordelen en de best mogelijke ondersteuning te bieden”, zei ze na haar ontmoeting met president Nicolás Maduro en verschillende van zijn ministers.

Protest

Het verzet neem toe. In de periode januari-mei 2019 registreerde het Venezolaanse Observatorium voor Sociale Conflicten 9715 protesten in het hele land. De manifestanten eisen diensten als water, elektriciteit, gezondheidszorg, onderwijs, vervoer en gas of benzine. Ze komen ook op voor betere politieke en arbeidsrechten en eisen het ontslag van de regering.

Volgens een onderzoek van drie prestigieuze Venezolaanse universiteiten bij zesduizend huishoudens kon begin dit jaar ongeveer 90 procent van de bevolking niet voldoende voedsel kopen om gezond te blijven.

4 miljoen vluchtelingen

Op 7 juni stelde het VN-kinderfonds Unicef dat 3,2 miljoen kinderen in Venezuela – een op de drie kinderen – dringend hulp nodig hadden op het vlak van voedsel, gezondheidszorg en onderwijs. 750.000 kinderen zijn tussen 2013 en 2017 niet meer naar school geweest.

Diezelfde dag gaven de VN-agentschappen voor vluchtelingen en migranten aan dat vier miljoen Venezolanen het land hebben verlaten “in een verbazingwekkend tempo”: de afgelopen zeven maanden is het aantal vluchtelingen en migranten met een miljoen gestegen door de ineenstorting van de levensomstandigheden van de bevolking.

Venezuela telt officieel 32,2 miljoen inwoners. Het is niet bekend hoe de migratiecijfers zijn berekend. 

Tranen

“Ik ontmoette slachtoffers van mensenrechtenschendingen en hun families. Ik luisterde naar het getuigenis van een man die me vertelde hoe zijn broer werd gefolterd, vernederd en vermoord door gemaskerde agenten van de FAES (speciale eenheden van de nationale politie, IPS), die zijn huis met de grond gelijk maakten, en ook naar vele andere families die uit elkaar zijn gerukt omdat hun dierbaren hetzelfde lot hebben ondergaan.”

Dat gebeurde tijdens een ontmoeting met mensenrechtenorganisaties en slachtoffers in een leslokaal van de Metropolitane Universiteit van Caracas. Bachelet luisterde en maakte aantekeningen. De man vertelde met gebroken stem wat gemaskerde FAES-agenten hem en zijn broer hadden aangedaan; zijn broer was een 29-jarige schoenmaker die geluidsfragmenten van een manifestatie had verspreid.

Bachelet kon haar tranen niet bedwingen. Ze stond op van haar stoel en gaf de man een knuffel. De familieleden en mensenrechtenactivisten waren eerst verrast en raakten er vervolgens van overtuigd dat ze een bondgenoot hadden gevonden in de hoogste verantwoordelijke voor mensenrechten bij de Verenigde Naties.

Opluchting

"Jullie strijd voor gerechtigheid is belangrijk, niet alleen vanwege wat je hebt geleden, maar ook vanwege wat het betekent voor alle Venezolanen. Jullie staan niet alleen”, zei Bachelet later.
Voor Reyna betekent dit een “opluchting voor slachtoffers, familieleden en activisten”, die  “grote waarde” heeft: “Het had een positief effect en maakt herstel mogelijk.”

Tegen de FAES, die in 2016 zijn opgericht, is al in volksbuurten in verschillende steden geprotesteerd. Volgens de humanitaire organisatie Provea is deze dienst verantwoordelijk voor 205 buitengerechtelijke executies in 2018 en ten minste 69 in de eerste drie maanden van 2019.
687 opposanten in de cel

De Hoge Commissaris voor Mensenrechten vroeg de overheid “iedereen vrij te laten die wordt vastgehouden of de vrijheid is ontnomen om zijn burgerrechten en politieke rechten op vreedzame wijze uit te oefenen.”

Tijdens haar bezoek werden 28 mensen vrijgelaten die waren opgepakt tijdens politieke protesten. Maar volgens de organisatie Foro Penal (Forum voor Strafrecht), dat dit probleem monitort, zitten er nog 687 opposanten om politieke redenen in de cel.

Onder hen de sociaaldemocraat Edgar Zambrano, ondervoorzitter van de Nationale Assemblee, het parlement dat in 2015 werd verkozen en waarvan alleen de afgevaardigden van de oppositie, die er een meerderheid heeft, de zittingen bijwonen en die systematisch wordt genegeerd door de rest van de Venezolaanse overheid.

Militairen gearresteerd

Na het vertrek van Bachelet werd een tiental militaire officieren gearresteerd door de politieke politie, meldden hun familieleden aan lokale media. In mei waren ook al 97 militairen gevangen gezet op beschuldiging van samenzwering of verwante misdaden.

Bachelet kondigde aan dat ze twee medewerkers van haar kantoor naar Venezuela stuurt om de mensenrechtensituatie te monitoren. “De regering heeft aanvaard dat mijn team volledige toegang heeft tot detentiecentra om de omstandigheden te controleren en vertrouwelijk te spreken met wie van zijn vrijheid is beroofd.”

“Het is een eerste stap in de richting van een betere bescherming van de slachtoffers,” zegt Liliana Ortega van Foro por la Vida, “maar het resultaat van hun werk zal afhangen van de vraag of de staat zijn deel van de verplichtingen nakomt. Het is een zeer waardevolle bijdrage omdat hun opinies altijd bindend zullen zijn voor de internationale gemeenschap waar Venezuela mee te maken krijgt.”

Internationale sancties

Het verlichten van de humanitaire situatie “is een taak voor andere instanties van de Verenigde Naties”, zegt Feliciano Reyna. “De bijdrage van het kantoor van Bachelet is dat het het ernstige gedrag van de regering op het vlak van mensenrechten zichtbaar maakt en internationale weerklank en sancties kan eisen.”

Voor de activist “kan niet worden ontkend dat de humanitaire crisis een politieke basis heeft, wat door Bachelet werd erkend. De druk tegen de vernietiging van kansen in het land blijft toenemen, het is mogelijk dat het werk om deze noodsituatie aan te pakken ruimte zal creëren voor eerlijke onderhandelingen die deze situatie die ons allemaal treft kunnen oplossen.”

Bachelet riep de politieke leiders van regering en oppositie op om “moedige stappen te zetten in de richting van een verbintenis om kortetermijnresultaten opzij te zetten en zich te concentreren op resultaten op middellange en lange termijn voor het hele land.”

Noorwegen

Ze vroeg hen uitdrukkelijk om “constructief deel te nemen aan de door Noorwegen gefaciliteerde dialoog (in mei gestart door vertegenwoordigers van regering en oppositie, IPS) en aan elke andere poging om de huidige politieke situatie in Venezuela aan te pakken.”

Op 5 juli zal het kantoor van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten verslag uitbrengen over Venezuela aan de VN-Mensenrechtenraad in Genève, die gisteren (maandag) haar 41e zitting begon.