Amper een derde van de rivieren vloeit ongehinderd

Een internationaal team van onderzoekers analyseerde meer dan 12 miljoen kilometer aan wereldwijde rivieren om de eerste wereldwijde inschatting te maken van hoe vrij die waterlopen nog kunnen stromen. 

Daaruit blijkt onder meer dat amper 21 van de 91 rivieren die langer zijn dan 1000 kilometer nog ongehinderd kunnen stromen van bron tot monding. De laatste ongehinderde rivieren zijn vrijwel enkel nog te vinden in de poolgebieden, het Amazonegebied en het Congobekken. 

“De rivieren overal ter wereld vormen een complex netwerk dat verbonden is met de grond, waterlagen en de atmosfeer”, zegt hoofdauteur Günther Grill, geograaf aan de McGill universiteit in Canada. “Ongehinderde rivieren zijn belangrijk voor zowel mens als milieu, maar economische ontwikkeling overal ter wereld maakt ze steeds zeldzamer. Dankzij satellietbeelden en andere data konden we deze rivieren meer gedetailleerd onderzoeken dan ooit tevoren.”

Dammen 

Dammen en reservoirs creëren de belangrijkste hindernissen in de rivieren. Volgens de studie zijn er zo’n 60.000 dammen over de hele wereld en zijn nog eens 3700 exemplaren in aanbouw of gepland. Het is bijzonder moeilijk om de impact van zo’n project op het hele rivierbekken of de regio in kaart te brengen. 

“Deze studie is mogelijk dankzij meer dan een decennium aan onderzoek en voorbereiding”, zegt hoogleraar Bernhard Lehner, die meewerkte aan de computersimulaties. “We moesten eerst digitale kaarten maken voor de miljoenen rivieren, meren en reservoirs op aarde zodat we nu de effecten van de menselijke ingrepen in kaart kunnen brengen op dit complexe systeem van onderling verbonden waterlopen.”

Duurzame oplossingen

Gezonde rivieren zijn in de eerste plaats cruciaal voor de visbestanden. Rivieren leveren jaarlijks 12 miljoen ton vis en vormen zo een cruciale voedselbron voor miljoenen mensen. Maar ze transporteren ook het sediment dat levensbelangrijk is om rivierdelta’s boven de zeespiegel te houden. 

Ze matigen ook de impact van extreme overstromingen en droogte, vermijden het verlies van infrastructuur aan erosie en ze bieden een rijkdom aan biodiversiteit. De rivieren onderbreken hindert vaak die cruciale ecosysteemdiensten of kan ze zelfs helemaal elimineren. 

“Onze resultaten bevestigen nog eens de noodzaak aan gemeenschappelijke strategieën op nationaal en internationaal niveau om het vrijelijk stromen van rivieren op de hele wereld te behouden en te herstellen”, zegt Grill. “Dat is nodig om onze zoetwatervissen en ecosystemen te beschermen en daarmee ook de diensten die ze bieden.”

Klimaat

De studie merkt ook op dat de klimaatverandering de gezondheid van rivieren over de hele wereld verder kan aantasten. De stijgende temperaturen hebben nu al een invloed op de stroompatronen van de rivieren, de waterkwaliteit en de biodiversiteit. Tegelijk gaan steeds meer landen op zoek naar klimaatneutrale energie en kijken ze daarbij naar waterkrachtcentrales. Er is dus dringend nood aan energiesystemen die de impact op het milieu en de mens zo laag mogelijk houden, stellen de onderzoekers. 

“Het gaat er niet om ontwikkeling tegen te houden, maar om te zoeken naar slimme en duurzame oplossingen waarin mens en gezonde rivieren naast elkaar kunnen bestaan”, zegt Lehner. “Een voorkeur voor andere energiebronnen zoals wind- en zonne-energie, een betere werking van de dammen of betere locaties voor stuwdammen kunnen allemaal een deel van de oplossing vormen.”