Amnesty: Curaçao schendt mensenrechten Venezolaanse vluchtelingen, met hulp van Nederland

In het rapport Nog steeds niet veilig: Venezolanen krijgen geen bescherming op Curaçao verzamelt Amnesty verhalen van 22 gevluchte Venezolanen die te maken kregen met mensenrechtenschendingen, onder wie acht minderjarigen. Uit alle verhalen blijkt dat Venezolaanse vluchtelingen worden opgesloten, mishandeld en zonder proces teruggestuurd naar Venezuela. Ook zijn gezinsleden opzettelijk gescheiden en werden vluchtelingen onder druk gezet om te tekenen voor uitzetting.

Nederland draagt daaraan bij door steun te bieden aan Curaçao – deel van het Koninkrijk der Nederlanden – op het gebied van kustbewaking en detentie, zegt het rapport, en Nederland zet zich onvoldoende in om mensenrechten te beschermen.

Gezinsleden van elkaar gescheiden, minderjarigen opgesloten

De Venezolaanse Yusmari woonde al zonder verblijfspapieren op Curaçao toen ze bericht kreeg dat haar zoons waren vastgezet door de Curaçaose vreemdelingenpolitie. De 'Kustwacht Caribisch Gebied' had de jongens – toen vijftien en zestien jaar oud – opgepakt en uitgeleverd aan de vreemdelingenpolitie, die hen vervolgens opsloot in de zogenoemde Vreemdelingenbarakken van gevangenis SDKK.

Yusmari herinnert zich nog hoe haar kinderen daar vastzaten: “Als we elkaar belden, moesten we huilen.” Ze mocht de jongens niet bezoeken, ook niet toen zij na twee dagen naar een gesloten jeugdinstelling werden overgebracht. Toen ze eindelijk toestemming kreeg daarnaartoe te komen, kreeg ze te horen dat de Curaçaose autoriteiten haar kinderen al hadden uitgezet.

Hun verhaal staat niet op zichzelf: Amnesty sprak in totaal acht minderjarige Venezolanen die opgesloten waren geweest in de Vreemdelingenbarakken of in jeugdinstellingen. Sommigen zitten nu nog vast. De ouders mochten geen contact met de kinderen hebben en sommige kinderen werden uitgezet zonder de ouders hierover te informeren – zoals bij Yusmari gebeurde. Door de Venezolaanse kinderen op te sluiten of hen van hun ouders te scheiden, schendt Curaçao hun rechten, stelt de mensenrechtenorganisatie. En het opzettelijke en ernstige lijden dat de autoriteiten hiermee veroorzaakten, kan in sommige gevallen neerkomen op marteling.

Nauwelijks verbetering

In 2018 publiceerde Amnesty International ook al een kritisch rapport over de toen geldende internationale beschermingsprocedure op het Caribische eiland. Maar hoewel in 2019 een nieuwe procedure werd ingevoerd, opgesteld met hulp van de Nederlandse autoriteiten, is de situatie op het eiland volgens Amnesty nauwelijks verbeterd.

De nieuwe procedure voldoet namelijk niet aan internationale mensenrechtenstandaarden. Gevluchte Venezolanen worden bijvoorbeeld nog steeds voor onbepaalde tijd gevangengezet in de Vreemdelingenbarakken in de gevangenis Sentro di Detenshon i Korekshon Korsou (SDKK). In detentie worden zij onder druk gezet om in te stemmen met uitzetting naar Venezuela en hebben zij nauwelijks toegang tot juridische hulp.

Door de humanitaire crisis in Venezuela zijn de afgelopen jaren zeker 5,7 miljoen Venezolanen hun geboorteland ontvlucht – onder meer naar Curaçao, op zo’n 70 kilometer van de Venezolaanse kust. Daar leven naar schatting nu zo’n 17.000 Venezolanen zonder verblijfsstatus.

Uitzetting 

Amnesty uit grote zorgen over het feit dat Curaçao mensen, zonder dat zij een eerlijke en zorgvuldige beschermingsprocedure hebben doorlopen, stelselmatig terugstuurt naar Venezuela. Daar lopen ze een groot risico op ernstige mensenrechtenschendingen. Daarmee is terugsturen in strijd met het internationale ‘non-refoulement’-principe: niemand mag worden teruggestuurd naar een land waar hij of zij vervolging vreest.

Bovendien worden de beoordelingsgesprekken voor het beschermingsverzoek gevoerd door dezelfde vreemdelingenpolitie die ook mensen zonder verblijfspapieren oppakt. Deze dubbelrol verhoogt het risico dat een beschermingsverzoek niet onafhankelijk wordt beoordeeld. Tot nu toe is geen enkel beschermingsverzoek van een Venezolaanse vluchteling gehonoreerd.

Onmenselijke opsluiting

Overbevolking, slechte hygiënische omstandigheden, gebrek aan privacy en het gevoel van desoriëntatie door een gebrek aan prikkels, maken de omstandigheden in de Vreemdelingenbarakken onmenselijk, stelt de organisatie. “De Venezolanen die ik sprak, zaten bijna de hele dag in een kleine cel met maar twee uurtjes toegang tot een luchtkooi”, vertelt Amnesty-onderzoeker Yara Boff Tonella, die toegang kreeg tot de Vluchtelingenbarakken. “Ze krijgen geen basismiddelen zoals zeep, tandpasta of shampoo. Toen ik ze sprak, droegen ze nog steeds de kleding die ze aanhadden toen ze werden vastgezet.”

Uit het rapport blijkt dat gevangenisbewakers hen vernederend en inhumaan behandelden, en fysiek en verbaal geweld gebruikten. In 2019 schoot de politie met rubberen kogels op een groep Venezolanen die op dat moment in de Vreemdelingenbarakken vastzat. Ook worden sommige gevluchte Venezolanen opgesloten in de reguliere gevangenis, samen met veroordeelde criminelen.

Nederlandse betrokkenheid

Ondanks alarmerende signalen over deze ernstige mensenrechtenschendingen door de Curaçaose autoriteiten, heeft Nederland de samenwerking met en steun aan Curaçao juist versterkt. En dan vooral bij het opsporen, opsluiten en uitzetten van vluchtelingen en migranten. In 2019 hielpen Nederlandse militairen een sporthal te bewaken waar een groep Venezolanen onrechtmatig werd vastgehouden. Deze groep is later waarschijnlijk collectief uitgezet zonder individuele beoordelingen.

Daarnaast voorziet Nederland de Kustwacht van materieel en personeel om mensen te onderscheppen die per boot het eiland proberen te bereiken. Daar zijn geen voorwaarden aan verbonden, zegt Amnesty, ondanks een groot risico op mensenrechtenschendingen na overlevering aan de vreemdelingenpolitie.

Nederland heeft ook geen onderzoek gedaan naar vermeende schendingen onder verantwoordelijkheid van de Curaçaose overheid, terwijl daar al wel signalen voor waren, onder meer in het Amnesty-rapport uit 2018. Amnesty vindt dat internationale verplichtingen om mensenrechten te beschermen ook gelden bij samenwerking met en steun aan de Curaçaose autoriteiten. Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Raymond Knops, herhaalt echter dat de Nederlandse autoriteiten geen onderzoek hoeven te doen, omdat dit de verantwoordelijkheid zou zijn van Curaçao.

“Het is onaanvaardbaar dat de Nederlandse overheid de Curaçaose autoriteiten helpt bij het oppakken en opsluiten van Venezolanen die juist op zoek zijn naar veiligheid”, zegt Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty Nederland. “In plaats van bij te dragen aan het schenden van mensenrechten, zouden de Nederlandse autoriteiten Curaçao moeten helpen internationale bescherming te bieden aan mensen die vluchten.”