Afrikaanse landen willen af van gebruik kwik

Het gebruik van kwik levert gevaar op voor zowel de gezondheid als het milieu. Blootstelling aan kwik van vervuilde vis kan bij zwangere vrouwen leiden tot gebrekkige ontwikkeling van baby's. Het inhaleren van kwik kan schade veroorzaken aan het zenuwstelsel, de mentale capaciteit aantasten en, afhankelijk van de mate van blootstelling, zelfs tot de dood leiden.

"Ondanks het gevaar van kwik wordt het nog alom gebruikt, vooral in Afrika. Dit is een grote zorg", zegt Olubunmi Olusanya van het Federale Ministerie van Milieu in Nigeria. Hij zegt dat Afrika geen producten met kwik produceert, maar dat het continent wel een grote importeur van kwik is. "Het verspreidt zich zo als een olievlek en de schadelijke gevolgen daarvan zijn groot, voor zowel de menselijke gezondheid als het milieu."

Thermometers

Om kwik uit te faseren moeten producten die kwik bevatten, zoals thermometers en batterijen, vervangen worden door alternatieven, zegt de Zero Mercury Working Group, die recentelijk een aantal bijeenkomsten hield in Nairobi (Kenia). De coalitie van meer dan 95 organisaties uit ruim 50 landen in de wereld telt diverse Afrikaanse leden. "Uiteindelijk zal ook het gebruik van kwik in de kleinschalige goudmijnbouw moeten stoppen", zegt Elena Lymberidi-Settimo, internationaal coördinator bij de Zero Mercury Working Group.

Volgens de werkgroep is de kleinschalige goudmijnbouw een complexe, wereldwijde ontwikkelingskwestie. Bij de praktijk worden substantiële hoeveelheden kwik gebruikt, meestal onder onveilige en voor het milieu schadelijke omstandigheden. "Deze vorm van kleinschalige mijnbouw is wereldwijd verantwoordelijk voor de grootste vraag naar kwik", constateert Haji Rehani, programmafunctionaris bij de Agenda for Environment and Response Development in Tanzania.

Hij zegt dat kwik gebruikt wordt om het goud te binden en een amalgaam te vormen, waardoor het gescheiden wordt van gesteente, zand en andere materialen. Het amalgaam wordt vervolgens verhit om de kwik te laten verdampen. Bij dat proces, waaruit goud overblijft, worden de mijnbouwers en het milieu aan kwik blootgesteld.

Afrika koploper

Volgens Rehani tonen Afrikaanse regeringen wereldwijd de grootste betrokkenheid bij het probleem. Ze waren actief betrokken bij de Conventie van Minamata in oktober 2013, die door 128 landen werd ondertekend.

"Deze wettelijk bindende overeenkomst is ontworpen om het menselijk leven en het milieu te beschermen tegen de uitstoot van kwik. In de conventie is een duidelijk tijdschema vastgelegd voor het uitfaseren van de productie, en de export of import van producten die kwik bevatten", zegt Rehani.

Momenteel hebben 53 landen het verdrag geratificeerd. Het verdrag heeft ratificatie van vijftig landen nodig om in werking te treden. In de komende drie maanden wordt het dus van kracht. Van de 53 landen liggen er 19 in Afrika, waarmee het continent koploper is.

De Zero Mercury Working Group heeft projecten lopen in onder meer Nigeria en Mauritius. Het is de bedoeling daar producten met kwik uit te faseren voor 2020, zoals is vastgelegd in het Verdrag van Minamata. Ook in andere landen, zoals Ghana en Tanzania, lopen projecten. De nadruk ligt daar vooral op het verminderen en uiteindelijk uitfaseren van het gebruik van kwik in de kleinschalige goudmijnbouw.

Vrouwen en kinderen

Experts wijzen erop dat het gebruik van kwik in de kleinschalige goudwinning nog steeds toeneemt, vooral in ontwikkelingslanden. Het gebruik van kwik wordt daar gezien als een eenvoudige en goedkope manier om goud te produceren.

De Zero Mercury Working Group schat dat zo'n 15 miljoen mensen ongeveer 70 landen werken in de kleinschalige goudwinning. Daarvan gaat het in 4 tot 5 miljoen gevallen om kwetsbare vrouwen en kinderen.