“Afrika haalt Azië in als grootste plasticvervuiler”

SST is verantwoordelijk voor het African Marine Waste Network (AMWN), dat zich richt op het voorkomen van watervervuiling in Afrika. “Afrika is momenteel de op een na meest vervuilde regio als het gaat om plastic, na Zuidoost-Azië”, zegt Ribbink. “De verwachting is dat Afrika die regio heeft ingehaald voor 2050, als we niets doen.”

Veel landen wereldwijd werken inmiddels aan het indammen van de plasticvervuiling. Kenia verbood een jaar geleden het gebruik van plastic zakjes. Volgens Geoffrey Wahungu, directeur van de Keniaanse Nationale Milieuautoriteit, heeft dat verbod effect. In het verleden waren er overstromingen doordat afvoeren verstopt raakten met plastic. Dat gebeurt volgens hem nu niet meer.

Top 20 van vervuilers

De Ocean Atlas, een publicatie van de Duitse Heinrich Boll Stichting, een onafhankelijke denktank voor beleidshervorming, heeft een top 20 opgesteld van landen die het slechts omgaan met plastic. In die top 20 staan vijf Afrikaanse landen.

China, Indonesië, de Filipijnen, Sri Lanka, Egypte, Zuid-Afrika, Nigeria, Marokko, Thailand, Maleisië, Vietnam, Algerije, Turkije, India, Brazilië, Pakistan, Noord-Korea, de Verenigde Staten, Myanmar en Bangladesh zijn verantwoordelijk voor 83 procent van het wereldwijde “mismanagement” op het gebied van plasticafval. De Ocean Atlas stelt dat 80 procent van de plasticvervuiling in oceanen van land afkomstig is, vooral uit landen met een slecht afvalverwerkingsbeleid.

De AMWN, in 2016 gelanceerd voor de 38 kust- en eilandstaten in Afrika, is het eerste platform in zijn soort voor samenwerking en kennisdeling. Het netwerk zoekt naar oplossingen die zijn toegespitst op de Afrikaanse situatie. 

Satellieten en drones

Oceanen zijn belangrijk voor voedsel, klimaatregulering en zuurstof. Ook dragen ze bij aan de wereldwijde economie door middel van toerisme, visserij, scheepvaart en handel. De oceanen kampen echter met ongekende bedreigingen als gevolg van menselijke activiteiten. Naar schatting belandt elk jaar ongeveer 8 miljoen ton plastic in de oceanen.

Tijdens de African Marine Waste Conference in augustus 2017, concludeerden experts dat het noodzakelijk is om plasticvervuiling in Afrika te meten. “Dat gebeurde tot dan toe niet”, zegt Ribbink. “Daarom hebben we een systeem ontwikkeld om dat wel te kunnen doen, onder meer met behulp van satellieten en drones.”

AMWN werkt ook aan een handboek voor afvalmanagement. Dat verschijnt volgend jaar, in eerste instantie alleen in Zuid-Afrika en daarna ook elders in Afrika. 

Afrika kan de plasticvervuiling stoppen met effectieve maatregelen, zegt Ribbink. De plaatselijke autoriteiten en private sector moeten daarin een rol spelen, met name bij het opzetten van recyclageprogramma’s.

Scholen

Een belangrijke kwestie is het veranderen van het gedrag van mensen op hun werk, school, thuis en op andere plaatsen waar plastic wordt weggegooid, zegt Ribbink. Vooral in steden belandt veel plastic uiteindelijk in waterwegen. “Op sommige scholen zijn docenten zich niet bewust van het probleem. We willen de aanpak van plasticvervuiling opnemen in het schoolcurriculum in Zuid-Afrika.”

Ook zijn er plannen voor een African Waste Academy die cursussen verzorgt. Op die manier moet kennis over afvalmanagement worden overgedragen.

Een grote hindernis in de strijd tegen plasticvervuiling in Afrika is dat plastic vaak als waardeloos afval wordt gezien. Ribbink er dan ook voor stimuleringsmaatregelen om bedrijven zover te krijgen de inzameling en verwerking van plastic in gang te zetten.

Gewend aan plastic

In westerse landen raken mensen geschokt als zeevogels sterven door plastic of dolfijnen erin verstikt raken, maar in Afrika is dat niet zo, zegt Ribbink. Afrikanen maken zich druk om armoede, werk, toerisme en eten op tafel. Al die dingen hebben echter een relatie met plastic.

“Veel mensen uit arme gemeenschappen in Zuid-Afrika zien plastic niet als een probleem. Ze zijn opgegroeid met plastic om zich heen, voor hen is het onderdeel van de natuur”, zegt hij. “Pas als mensen zich realiseren dat er geld te verdienen valt met datzelfde plastic, en dat het uiteindelijk slecht is voor hun welzijn, zullen ze daar anders over gaan denken.”