In 2021 werd het lot van steenkool bezegeld - maar de doodstrijd kan lang duren

Het lot van steenkool voor de productie van stroom werd het afgelopen jaar bezegeld, door investeerders op zoek naar schonere alternatieven en regeringen die zich engageerden om de fossiele brandstof uit te faseren.

Op de klimaattop in Glasgow kwamen landen overeen om “unabated coal” af te bouwen - steenkool waarvan de uitstoot niet beperkt wordt door bijvoorbeeld koolstofopslagsystemen. Al zij het zonder tijdlijn of consensus voor een totale uitfasering.

Aziatische landen keerden zich tegen steenkoolfinanciering. Eerst Zuid-Korea, daarna Japan en tenslotte China, 's werelds grootste steenkoolinvesteerder, maakten een einde aan de steun voor nieuwe projecten in het buitenland, waardoor internationale geldstromen voor “unabated coal” effectief opdroogden.

Maar het definitieve afscheid kan lang aanslepen. Concrete plannen om hun binnenlandse steenkoolproductie af te bouwen bleken moeilijker te slikken voor landen sterk afhankelijk zijn van steenkool, zoals China, India, Rusland en Australië.

De beloften die dit jaar zijn gemaakt, moeten ook nog ingelost worden met concreet beleid en de versnelde uitrol van groene alternatieven. Een koolstofintensief herstel van de pandemie, met name in China, dreef de wereldwijde opwekking van steenkool naar een recordhoogte in 2021.

Een overzicht van de belangrijkste momenten voor steenkool in 2021:

Januari

In het begin van het jaar komt er informatie vrij waaruit blijkt dat de grootste steenkoolproducerende provincie van China, Binnen-Mongolië, in 2020 nieuwe projecten had goedgekeurd met een jaarlijks steenkoolverbruik dat vergelijkbaar is met dat van Duitsland. Dat nieuws zal later later typerend blijken voor hoe Peking het economisch herstel na de pandemie aanpakt.

Februari

Inspecteurs van de centrale overheid bekritiseren het Chinese energieagentschap voor het bevorderen van de uitbreiding van kolencentrales zonder rekening te houden met de milieudoelstellingen van Peking. Het zeer kritische rapport werd geprezen als “baanbrekend”. Het weerspiegelt ook hoe groot de uitdaging is om de klimaatambitie van president Xi Jinping te integreren in het algemene beleid.

In Bangladesh kondigt de regering plannen aan om negen geplande kolencentrales te schrappen. De dure geïmporteerde steenkool, afnemende financiële steun van buitenlandse investeerders en de rol van Bangladesh als voorzitter van het Climate Vulnerable Forum worden genoemd als redenen voor de beslissing.

Plannen voor de eerste nieuwe steenkoolmijn in het VK in dertig jaar worden opgeschort nadat de regering was beschuldigd van “hypocrisie” omdat ze groen licht had gegeven voor het project en tegelijk opriep tot wereldwijde klimaatactie.

Maart

VN-chef António Guterres eist dat de G7-groep van rijke landen steenkool uitfaseert tegen 2030 en “alle wereldwijde steenkoolprojecten in de pijpleiding annuleert”. Daarmee verhoogt hij de druk op Japan en de VS om de exit te plannen.

China vermeldt in zijn economisch vijfjarenplan (tot 2025) geen strategie om de uitbreiding van steenkool te stoppen, maar promoot daarentegen “het schone en efficiënte gebruik van steenkool”. Analisten zeggen dat Peking op die manier naar koolstofneutraliteit “kruipt”.

April

Zuid-Korea, traditioneel een actief steenkoolinvesteerder, belooft steenkoolfinanciering aan andere landen te beëindigen tijdens een top die wordt georganiseerd door Joe Biden. Xi Jinping zegt dat China tussen 2026 en 2030 zijn steenkoolverbruik geleidelijk zal verminderen en suggereert een piekdatum in 2025.

Mei

De Aziatische Ontwikkelingsbank maakt plannen om alle financiering voor mijnbouw en elektriciteitscentrales stop te zetten, en versnelt daarmee de uitfasering van steenkool in Azië

De Britse Cop26-president Alok Sharma gebruikt het momentum om aan te kondigen dat de top van Glasgow in november “steenkool naar de geschiedenisboeken zal verwijzen”.

Het Internationaal Energieagentschap (IEA) kondigt aan dat de uitbreiding van fossiele brandstoffen dit jaar had moeten eindigen als de energiesector tegen 2050 netto nul-emissies wou bereiken.

Na aanvankelijke weerstand stemt Japan in met een G7-belofte om de steun voor “unabated coal” in het buitenland te beëindigen, waardoor China geïsoleerd blijft als de laatste grote steenkoolfinancier in het buitenland.

Juni

Het hoofd van het Climate Investment Funds, Mafalda Duarte, stelt een plan op van 2 miljard dollar om steenkoolafhankelijke ontwikkelingslanden te ondersteunen bij de overgang naar groene alternatieven. Het omvat onder meer de afbouw van privaat kapitaal en hulp aan regeringen bij het creëren van alternatieve banen en sociale zekerheid in mijnbouwregio's.

Juli

De grootste bank van China, de Industrial and Commercial Bank of China (ICBC), zegt dat het niet langer een kolencentrale van 2,8 GW in Zimbabwe zal financieren. Ze verwijst daarbij naar “milieuproblemen”, te midden van een golf van annuleringen van door China gesteunde steenkoolprojecten.

De klimaatadviseurs van Zuid-Afrika dringen er bij de regering op aan haar klimaatambitie voor 2030 op te voeren door de uitfasering van steenkool te versnellen en nieuwe steenkoolprojecten te beëindigen.

Maar Indonesië heeft een langetermijnstrategie bij de VN ingediend waaruit blijkt dat de hoeveelheid steenkool die wordt gebruikt voor primaire energie tot minstens 2050 zou blijven groeien.

Tijdens de G20 komen de ministers van Klimaat en Energie tot een impasse over de uitfasering van kolenenergie, waarbij China, Rusland en India zich verzetten tegen een deadline om de fossiele brandstof af te bouwen.

Augustus

Brazilië negeert de oproep van het Italiaanse G20-voorzitterschap voor een uitfasering van steenkool en komt met een plan om investeringen in steenkoolwinning aan te trekken en nog tot 2050 steenkool te verbranden.

De Sri Lankaanse regering sluit de bouw van een nieuwe kolencentrale uit.

Uit een rapport van Greenpeace blijkt dat China in de eerste helft van 2021 maar 5,2 GW aan steenkoolprojecten goedkeurde - een daling van 79 procent ten opzichte van de steenkoolcapaciteit die in dezelfde periode in 2020 werd goedgekeurd.

September

President Xi Jinping kondigt op de Algemene Vergadering van de VN aan dat China zal stoppen met investeringen in nieuwe kolencentrales in het buitenland, waardoor het internationale geld voor “unabated coal” de facto opdroogt.

De beslissing wordt genomen te midden van een ernstige stroomstoring in heel China, veroorzaakt door stijgende steenkoolprijzen en aanbodbeperkingen, gecombineerd met een torenhoge steenkoolconsumptie. Lokale media schrijven de stroomtekorten toe aan het milieubeleid.

Oktober

De stijgende vraag naar energie en de stijgende steenkoolprijzen brengen de energiecrisis naar India. Op een bepaald moment kunnen de steenkoolvoorraden het land nog maar vier dagen van energie voorzien.

Tijdens een G20-bijeenkomst in Rome aarzelen sommige leiders, waaronder die van China en India, om een ​​tijdlijn te bepalen om steenkool uit te faseren. Maar China gaat overstag China en de groep verbindt zich ertoe om tegen eind 2021 een einde te maken aan de internationale overheidsfinanciering voor conventionele steenkool.

November

De toekomst van steenkool domineert de COP26-gesprekken in de Schotse stad Glasgow.

Meer dan veertig landen ondertekenen een verklaring waarin ze instemmen met het einde van steenkoolenergie, waaronder achttien landen die beloven om voor het eerst in binnen- en buitenlandse investeringen in nieuwe kolengestookte centrales geleidelijk af te bouwen of stop te zetten. Australië, China, India en de VS ontbreken allemaal in de deal.

Ondanks een last-minute verwatering van de tekst door China en India, roept het klimaatpact van Glasgow op om “de uitfasering van unabated coal te versnellen” - een belangrijke primeur in het VN-klimaatveranderingsproces.

Een overgangspakket van 8,5 miljard dollar om Zuid-Afrika te helpen om af te kicken van steenkool wordt geprezen als een model om andere grote opkomende economieën te ondersteunen bij de overgang naar schonere energiebronnen. Maar er blijven vragen over hoe het zal worden uitgevoerd.

Indonesië, India, de Filippijnen en Zuid-Afrika zijn genoemd als begunstigden van een proefproject van klimaatinvesteringsfondsen ter waarde van 2 miljard dollar om de overgang van steenkool naar groene energie te ondersteunen.

Aan het einde van de maand kondigt de nieuwe coalitieregering van Duitsland een plan aan om “idealiter” tegen 2030 te stoppen met steenkool - acht jaar eerder dan gepland.

December

Maar ondanks een significante beleidsverschuiving weg van steenkool blijkt dat de hoeveelheid elektriciteit uit steenkool in 2021 met 9 procent is gestegen. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA)  gaat de totale vraag naar steenkool in 2022 richting een recordhoogte.

De scherpe heropleving, geleid door China en India, volgt op twee jaar van dalende wereldwijde elektriciteitsopwekking uit steenkool en bedreigt netto nul-klimaatplannen, waarschuwt het IEA. De vraag naar elektriciteit stijgt sneller dan het koolstofarme aanbod en de stijgende prijzen voor fossiel gas worden als verklaringen aangehaald.

Deze analyse verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Climate Change News.